Tras dous mandatos de goberno do nacionalista Kuomintang (KMT), as eleccións do 16 de xaneiro en Taiwan poden dar un envorco significativo ao mapa político da illa. A derrota do KMT foi largamente anticipada polas enquisas, pero tamén a consecuencia dunha xenerosa secuela de tropezos: deficiente xestión económica, rexeitamento maioritario á política aplicada en relación a China continental, a severa derrota nas eleccións locais de novembro de 2015, a substitución aos tombos da candidata inicial a estes comicios (Hung Hsiu-chu)... En paralelo, a vitoria dos soberanistas do Partido Democrático Progresista (PDP) considérase cousa cantada, restando por saber unicamente si logrará ou non a maioría absoluta no Yuan lexislativo. Un último elemento a considerar é a posible irrupción dun amplo elenco, moi fragmentado, de terceiras forzas. Para iso, deben sortear a barreira do cinco por cento dos sufraxios.
Tras dous mandatos de goberno do nacionalista Kuomintang (KMT), as eleccións do 16 de xaneiro en Taiwan poden dar un envorco significativo ao mapa político da illa. A derrota do KMT foi largamente anticipada polas enquisas, pero tamén a consecuencia dunha xenerosa secuela de tropezos: deficiente xestión económica, rexeitamento maioritario á política aplicada en relación a China continental, a severa derrota nas eleccións locais de novembro de 2015, a substitución aos tombos da candidata inicial a estes comicios (Hung Hsiu-chu)... En paralelo, a vitoria dos soberanistas do Partido Democrático Progresista (PDP) considérase cousa cantada, restando por saber unicamente si logrará ou non a maioría absoluta no Yuan lexislativo. Un último elemento a considerar é a posible irrupción dun amplo elenco, moi fragmentado, de terceiras forzas. Para iso, deben sortear a barreira do cinco por cento dos sufraxios.
As consecuencias do vaticinado triunfo do PDP non serán menores. En primeiro lugar, previsiblemente, agravará a crise do KMT. O seu actual presidente e candidato, Eric Chu, podería regresar á alcaldía da cidade de Nova Taipei, deixando o partido a expensas dun congreso extraordinario que debe non só elixir un novo líder senón redefinir a súa identidade política.
Pero as maiores incertezas afectan ao futuro da política a través do Estreito. O KMT e o Partido Comunista de China (PCCh) difiren nalgunhas cousas pero comparten o principio de que “só existe unha Chinesa”, avogando pola reunificación do país. Recórdese que Taiwan non está baixo soberanía continental desde 1895. Recuperouna brevemente, de mans xaponesas, en 1945 pero nela refuxiouse o KMT tras perder a guerra civil en 1949. Hoxe, Taiwan ou República de China, é un Estado de feito, pero non de dereito, recoñecido apenas por algo máis de vinte aliados diplomáticos.
Tralo período de goberno do PDP (2000-2008), a recuperación do poder por parte do KMT abriu un tempo de activa colaboración e entendemento co continente. Asináronse numerosos acordos e quedou restablecido o diálogo político con ese epílogo do cume de novembro en Singapur entre os presidentes Xi Jinping e Ma Ying-jeou.
China intercedeu na campaña tratando de levantar ao seu vello inimigo e agora aliado, o KMT, por diversas vías: un “teléfono vermello” entre ambas capitais, certa vontade de concesións no acordo de comercio de mercancías, aceptación de Taipei como lugar de paso para os continentais que viaxan a terceiros países, pero nin con esas. Apenas un par de puntos puido recortar Eric Chu a Tsai Ing-wen. O PDP teno fácil, ademais, pola división nas filas nacionalistas ao presentar James Soong, líder do Partido o Pobo Primeiro, unha candidatura propia.
O PDP e a seu actual líder Tsai Ing-wen desprendéronse das ínfulas independentistas de outrora. A súa moderación neste aspecto foi clave para eludir o escenario vivido en 2012, cando os poderes fácticos da illa utilizaron esta carta para impedir o seu triunfo. Tsai deu garantías de manter o statu quo e aínda no suposto de obter maioría absoluta non cabe esperar cambios drásticos. Aínda así, o entendemento que se fraguou desde 2008 en virtude da cooperación entre PCCh e KMT non é reeditable. O PDP rexeita o principio dunha soa China e avogará por políticas máis equilibradoras en todas as ordes.
EEUU, Taiwan e o Pivot to Asia
Tanto Eric Chu como Tsai Ing-wen visitaron EUA nos últimos meses. Washington é un referente clave para ambos, especialmente en materia de seguridade. Semanas atrás, a Casa Branca anunciou un novo paquete de venda de armas que irritou a China reiterándose unha peza teatral con guións que se repiten unha e outra vez.
Taiwan xa non é o “portaavións insumerxible” como o cualificou o xeneral Douglas MacArthur, pero segue sendo unha peza estratéxica esencial nun estreito polo que circula boa parte do comercio marítimo mundial. Taipei ten o control da maior das illas Spratly, a Taiping, onde levou a cabo recentemente diversas melloras de infraestrutura. O Mar de China meridional constitúe un escenario de tensión que enfronta a China e EUA pola hexemonía na rexión. A vitoria do PDP achega máis a Taiwan a Xapón e EUA, aínda que ningún destes dous países equipara a posición de Taiwan no litixio á de Vietnam ou Filipinas. É máis, Beijing e Taipei defenden posicións similares nestes contenciosos, pero nin sequera co KMT foi posible unha acción conxunta. Moito menos serao co PDP.
O afastamento de Taiwan de Chinesa continental, como o fracaso da reforma político-electoral en Hong Kong, evidencian crebas importantes para o liderado chinés, complicando o propósito de infundir calma na súa veciñanza, abrindo camiño ás estratexias económicas e comerciais que simbolizan o BAII ou a ruta marítima da Seda, o entendemento coa recentemente constituída Comunidade ASEAN ou os TLCs con Corea do Sur e máis países. A aposta estadounidense polo TPP e o fortalecemento dos vínculos militares con algúns países da zona cada vez máis involucrados na súa estratexia, pillará a Taiwan no medio.
Taiwan é un talón de Aquiles da seguridade nunha Asia onde a guerra fría non terminou (recordóunolo de novo a bomba de hidróxeno de Corea do Norte). A reunificación é parte do soño chinés. Beijing non renunciará a Taiwan e calquera veleidade soberanista será obxecto de resposta nos termos previstos na lei antisecesión aprobada en 2005. Un mínimo xesto inapropiado pode atopar unha resposta contundente no continente, por exemplo, liquidando boa parte do apoio diplomático que lle resta a Taipei.
O desafío que suscita ao PCCh o triunfo do PDP en Taiwan remítelle á súa capacidade para establecer un diálogo construtivo con formacións opoñentes. É tamén aquí onde debe acreditarse a sinceridade da fórmula “un país dous sistemas”. Penalizar ao PDP equivale a penalizar a un segmento significativo da sociedade taiwanesa que lle apoia. É esa sociedade a que China debera mimar pois sen a súa anuencia será difícil de materializar unha reunificación, que só pode ser pacífica. A vitoria do PDP viría demostrar que o acordo PCCh-KMT non é suficiente para superar ese complexo legado da historia.
