Este informe explora o papel que a diáspora galega pode xogar no desenvolvemento económico e modernizador de Galicia, tanto no presente como no futuro, analizando as oportunidades que ofrece e as accións necesarias para aproveitar o seu potencial de maneira efectiva.
1. A diáspora galega en cifras: un activo disperso pero significativo
Con 527.449 galegos no exterior, segundo os datos do Instituto Nacional de Estatística (INE) de 2023, a diáspora galega representa case o 20% da poboación total de Galicia. Esta porcentaxe converte a Galicia na comunidade autónoma española con maior número de emigrantes no estranxeiro. A maioría destes galegos concéntranse en América (77,26%), con Arxentina liderando como o principal destino con 180.500 persoas, seguida por Brasil e Cuba. En Europa, Suíza, Francia e Alemaña son os países con máis emigrados galegos.
Non obstante, esta diáspora non é homoxénea, xa que aproximadamente o 73,32% dos galegos no exterior non naceu en Galicia, o que por outra parte reflicte unha continuidade xeracional que mantén lazos coa comunidade autónoma. Ademais, a emigración galega foi evolucionando desde a man de obra non cualificada no pasado cara a unha diáspora composta por profesionais altamente cualificados na actualidade. Este cambio demográfico e de perfil profesional abre novas posibilidades para que a diáspora galega xogue un papel fundamental como axente de desenvolvemento e modernización económica.
2. Remesas e retorno económico: un impacto tradicional aínda vixente
Historicamente, os galegos no exterior contribuíron ao desenvolvemento económico de Galicia a través das remesas, que durante décadas foron un apoio crucial para moitas familias. Estas transferencias económicas non só axudaban a aliviar a pobreza, senón que nalgúns casos financiaron proxectos locais, como a construción de escolas, especialmente en áreas rurais como A Mariña, financiadas por emigrados en Cuba. Este tipo de contribución económica supuxo un impulso á alfabetización e ao desenvolvemento local, demostrando o poder da diáspora para influír no progreso social e económico na súa terra de orixe.
Na actualidade, aínda que as remesas continúan sendo relevantes, o seu impacto é menor en comparación co pasado. Con todo, a diáspora segue desempeñando un papel crucial na economía a través de investimentos en negocios locais, a creación de emprego e o retorno de persoas con experiencia e coñecementos adquiridos no exterior. Este “capital humano” ten un valor incalculable para Galicia, xa que os retornados traen consigo novas tecnoloxías, habilidades e conexións que poden ser esenciais para a modernización económica da rexión.
3. Capital humano cualificado: unha oportunidade para a innovación e a internacionalización
Uno dos aspectos máis prometedores da diáspora galega actual é o cambio no perfil do emigrante. A diferenza da emigración do século XX, na que predominaban persoas sen cualificación, os galegos que emigran no presente adoitan ter estudos superiores. Enxeñeiros, médicos, enfermeiras, profesionais de tecnoloxías da información e de sectores industriais especializados atopan oportunidades laborais no estranxeiro.
Este novo perfil de emigrante non só constitúe unha perda en termos de recursos humanos para Galicia, senón que tamén ofrece unha oportunidade única. Os emigrantes cualificados teñen o potencial de actuar como embaixadores do coñecemento e a innovación, creando redes internacionais que poden beneficiar tanto ás empresas galegas como ao propio sistema educativo e de investigación da rexión.
O establecemento de redes globais de galegos en sectores estratéxicos pode facilitar a transferencia de tecnoloxía e coñecementos, así como a internacionalización das empresas galegas. Estas redes poderían ser especialmente valiosas en sectores como o tecnolóxico, a biomedicina e as enerxías renovables, áreas onde Galicia está a buscar consolidar a súa posición no mercado global.
4. Programas de retorno e políticas de conexión: unha estratexia a longo prazo
Co fin de aproveitar o potencial da diáspora galega como axente de desenvolvemento económico e modernizador, sería conveniente que as institucións galegas e españolas adopten políticas activas que favorezan tanto o retorno como a conexión cos galegos no exterior. Programas de formación e retorno, como os que xa comezaron a implementarse, son un bo primeiro paso, pero resultan insuficientes se non van acompañados de medidas máis integrais que fomenten a colaboración continua e o intercambio de coñecemento.
Unha das iniciativas máis innovadoras neste sentido foi o “Maratón de Galeguidades” organizado polo IGADI (Instituto Galego de Análise e Documentación Internacional), que reuniu a máis de 100 galegos de 27 países nos cinco continentes. Este tipo de eventos non só axudan a dar presenza á diáspora, senón que tamén son unha plataforma para xerar sinerxías e promover a cooperación en sectores estratéxicos.
Ademais, é fundamental que Galicia desenvolva unha estratexia de “diplomacia económica” que utilice á súa diáspora como unha ponte para facilitar as relacións comerciais e tecnolóxicas co exterior. Os galegos no estranxeiro poden actuar como elos para o establecemento de novas alianzas internacionais e a expansión das empresas galegas nos mercados estranxeiros.
5. O futuro da diáspora galega como motor de modernización
O futuro da diáspora galega como axente de desenvolvemento económico e modernizador dependerá en gran medida da capacidade de Galicia para integrar aos seus emigrantes nun marco de colaboración global. A dixitalización, as novas tecnoloxías e a globalización ofrecen oportunidades únicas para aproveitar o potencial dos galegos no exterior, sempre que se deseñen e apliquen as políticas adecuadas.
Neste sentido, é vital que Galicia desenvolva un enfoque integral que non só fomente o retorno, senón que tamén potencie a creación de redes globais de colaboración nos sectores máis relevantes e con maior proxección. A diáspora galega pode ser unha motor para a modernización da economía galega a través da transferencia de coñecemento, a internacionalización e o investimento.
Conclusión
A diáspora galega, lonxe de ser un fenómeno do pasado, é hoxe máis importante que nunca como axente de desenvolvemento e modernización económica. Cunha poboación altamente cualificada e distribuída en mercados estratéxicos, os galegos no exterior teñen o potencial de actuar como unha ponte entre Galicia e o mundo. Aproveitar este capital humano e crear políticas que fomenten a súa integración no desenvolvemento económico rexional será, polo tanto, crucial para o futuro de Galicia.
