Cidade de Kunming, capital da provincia de Yunnan. Fonte: Wikimedia

Paradiplomacia chinesa (II) O marco legal e político da paradiplomacia na China

Serie de artigos sobre a paradiplomacia en China, explorando como as provincias e cidades chinesas desenvolven relacións internacionais, ampliando as dinámicas tradicionais da diplomacia, ampliando unha influencia exterior diversificada.
Apartados xeográficos China e o mundo chinés

No primeiro artigo desta serie sobre a paradiplomacia chinesa, exploráronse as características da administración local chinesa e como estas difiren das da maior parte dos países occidentais, condicionando a maneira na que se desenvolve a paradiplomacia do país. Ademais disto, outros factores relevantes que informan a paradiplomacia chinesa son o marco legal e político que limita a actuación das administracións locais en materia paradiplomática.

Marco Legal

Desde a perspectiva legal chinesa, non existe ningún texto ou lexislación que regule as actividades de carácter diplomático que poden realizar as administracións locais; a paradiplomacia en China caracterízase por unha falta de regulación explícita¹. Este baleiro legal non é exclusivo de China; países occidentais como Canadá e Estados Unidos tampouco dispoñen de lexislación explícita neste campo, sendo a interpretación constitucional a que se encarga de determinar os límites das competencias locais en asuntos internacionais. Nestes dous países, a paradiplomacia foi evolucionando de maneira gradual na práctica, construíndose consensos legais a través da continua interpretación da constitución.

O caso do marco legal paradiplomático de China é incluso menos claro. A Constitución chinesa non lista explícitamente as competencias internacionais exclusivas do goberno central, ao contrario do caso americano e canadense, por exemplo. Isto permitiu que a paradiplomacia chinesa medrase de maneira orgánica, especialmente nas últimas décadas (da man coa descentralización económica, como se mencionaba no primeiro artigo desta serie), sen necesidade de actualizar a lexislación².

Neste contexto, o baleiro legal non implica necesariamente unha falta absoluta de control. Aínda que, en principio, a falta de regulación específica dá flexibilidade ás autoridades locais, na realidade o goberno central mantén a potestade de intervir en calquera actividade local que considere incompatible cos seus intereses, algo que ocorreu en múltiples ocasións no pasado³.

Marco Político

Aínda que, como vimos, o marco legal non impón restricións explícitas, o contexto político chinés si establece límites ás actividades dos gobernos locais en materia de política exterior. Estes límites, que non están formalizados en leis, foron construídos de maneira informal e gradual durante os últimos 30 anos, coincidindo co proceso de descentralización administrativa e económica no país. A dinámica principal, xa mencionada no artigo anterior desta serie, é que a falta de descentralización política limita a actuación das administracións locais chinesas e a gran descentralización económica amplíaa.

En concreto, o goberno central, e máis especificamente o Ministerio de Asuntos Exteriores Chinés, dita que os gobernos locais só poden actuar nas seguintes circunstancias: cando as accións paradiplomáticas que van realizar están en liña con políticas xa aplicadas polo goberno central ou cando o goberno central non ten unha posición sobre algún asunto⁴.

Como resultado disto, as administracións locais manteñen certa liberdade para promover os seus propios intereses económicos e culturais no exterior, pero esta autonomía sempre está condicionada polos límites políticos informais establecidos pola aliñación coas políticas do goberno central.

Efectos do Marco Político

O marco político centralizado de China ten efectos directos sobre as actividades paradiplomáticas, especialmente no ámbito económico, onde as provincias chinesas foron desenvolvendo (mediante este proceso orgánico e gradual) un alto nivel de autonomía para actuar internacionalmente en aspectos económicos, aínda que, mesmo neste campo, o goberno central é capaz de intervir. A autonomía fiscal rexional, crecente desde as reformas económicas iniciadas nos anos oitenta, permitiu ás administracións locais establecer relacións internacionais específicas, sempre baixo a premisa de beneficiar o desenvolvemento económico e social do país no seu conxunto⁵.

Un exemplo desta dinámica é a paradiplomacia económica nas provincias costeiras de China, particularmente en temas relacionados coa pesca⁶. Estas provincias estableceron acordos bilaterais e asociacións con outros países para protexer e xestionar os seus recursos mariños, o que lles permite desenvolver as súas economías locais. Outro caso destacado é o da provincia de Guangxi, cuxas minas e recursos minerais facilitaron a creación de relacións comerciais con países veciños no sueste asiático⁷. A provincia de Yunnan, pola súa banda, capitalizou a súa proximidade xeográfica coas nacións de Indochina para establecer contactos e acordos en materia de comercio, promovendo tanto a economía provincial como a realización de proxectos de infraestrutura transfronteirizos⁸.

As provincias chinesas utilizaron a paradiplomacia para impulsar as súas propias axendas económicas, aínda que sempre dentro dos límites establecidos polo marco político central. Este modelo, que combina flexibilidade local con supervisión nacional, permite a China proxectar un fronte unido no ámbito internacional mentres aproveita as capacidades rexionais para fortalecer a súa economía. Porén, tamén expón desafíos, como a necesidade de equilibrar intereses locais cos obxectivos nacionais, un proceso que require coordinación constante entre os diferentes niveis de goberno⁹ ¹⁰. Os intereses económicos das provincias raramente entran en conflito directo co goberno central, pero, do mesmo xeito que o déficit fiscal das provincias, malas políticas paradiplomáticas locais poden prexudicar o conxunto do país, o que provocou unha maior supervisión nos últimos anos.


Bibliografía:

  1. Liu, T., & Song, Y. (2020). Chinese Paradiplomacy: A Theoretical Review. Sage Open, 10(1). Chinese Paradiplomacy: A Theoretical Review – Tianyang Liu, Yao Song, 2020
  2. Cornago, N. (2010). On the Normalization of Sub-State Diplomacy. The Hague Journal of Diplomacy, 5(1-2), 18-19 On the Normalization of Sub-State Diplomacy in
  3. Chen, Z. (2005). Coastal provinces and China’s foreign policy making. In China’s foreign policy making (1st ed.). Routledge. Coastal Provinces and China’s Foreign Policy Making | 16
  4. Li, M. (2019). China’s Economic Power in Asia: The Belt and Road Initiative and the Local Guangxi Government’s Role. Asian Perspective, 43(2), 273–295. China’s Economic Power in Asia: The Belt and Road Initiative and the Local Guangxi Government’s Role
  5. Zheng, Y. (2007). De Facto Federalism in China: Reforms and dynamics of central-local relations. World Scientific. De Facto Federalism in China
  6. Bueno, N., Almeida, W., & Wang, Y. J. (2016). Divided China in internationalization: Paradiplomacy and sub-national autonomy as a transforming phenomenon / A divisão da China na internacionalização: Paradiplomacia e subnacional autonomia como um fenômeno de transformação. Economic Analysis of Law Review, 7(1), 27-35. Divided China in Internationalization: Paradiplomacy and Sub-National Autonomy as a Transforming Phenomenon
  7. Hui-Yun Cher, Xavier Delannay & Aymeric Mariette, « Chinese Provinces as Semi-Autonomous Diplomatic Actors in China’s Investments in Southeast Asia. Evidence from Guangxi Institutions and Individuals in the Mining Sector », Moussons, 41 | 2023, 198. Chinese Provinces as Semi-Autonomous Diplomatic Actors in China’s Investments in Southeast Asia. Evidence from Guangxi Institutions and Individuals in the Mining Sector
  8. Huang, R. (2019). “Paradiplomacy as a provincial state-building project.” Regional & Federal Studies, 29(3), 353-373. Paradiplomacy as a Provincial State-Building Project: The Case of Yunnan’s Relations With the Greater Mekong Subregion
  9. Kyle A Jaros, Sara A Newland, Paradiplomacy in Hard Times: Cooperation and Confrontation in Subnational U.S.–China Relations, Publius: The Journal of Federalism, Volume 54, Issue 4, Fall 2024, Pages 599–603, Paradiplomacy in Hard Times: Cooperation and Confrontation in Subnational U.S.–China Relations | Publius: The Journal of Federalism | Oxford Academic
  10. Mesa Bedoya, J. C., & González Parias, C. H. (2017). Paradiplomacia: una herramienta de poder blando de China. Papel Político, 21(2), 556. Vista de Paradiplomacia: una herramienta de poder blando de China