Despois dun ano e medio de cábalas, inestabilidade e incerteza, os arxentinos, finalmente puideron expresarse nas urnas. E as sorpresas brillaron pola súa ausencia. Carlos Menem gañou as eleccións, como a maioría das enquisas prognosticaban. Deste modo, podemos xa confirmar o fracaso do movemento para "que se foran todos" que comezou en decembro de 2001.
Se ben imos a enfrontarnos por primeira vez a unha elección a dobre volta (ballotage), os dous candidatos que se enfrontarán nela (Menem e Kirchner) pertencen ao Partido Justicialista e compiten baixo dúas fórmulas "ad hoc". Frente por la Lealtad e Frente para la Victoria. Entre os dous obtiveron o 46% do voto emitido e se a esta cifra se lle suma o voto do terceiro candidato peronista (Rodríguez Saá, Frente Nacional y Popular) que foi do 14%, el Partido Justicialista se sitúa no 60% de apoio.
Os candidatos que proveñen do radicalismo e se presentaban con novas plataformas (Movimiento federal recrear, López Murphy e Afirmación por una república igualitaria, Elisa Carrió) conseguiron un 16% e un 14% respectivamente, cifra que sumada á de Moreau e a UCR con pouco máis do 2%, sitúa aos herdeiros do Radicalismo no 32%.
A esquerda que estivo presente nas rúas e se pretende depositaria do "que se vayan todos" e o voto branco e nulo non cegarían ao 6%. E a participación sería unha das máis altas rexistradas dende a recuperación da democracia. Se ben en Arxentina o voto é obrigatorio, a poboación sempre soubo expresar dun ou doutro modo o descontento anulando os votos ou directamente non acudindo a votar saltándose a obriga. Nesta ocasión parece que trunfou un certo sentido da responsabilidade no que os arxentinos querían expresar a cál dos diferentes modelos intuídos estaban dispostos a apoiar.
Debemos observar que entre o 1º e o 5º candidato se aprecia un 10% de diferencia; que un único partido, se ben se atopa fragmentado, concentra o 60% dos apoios e que o electorado de Elisa Carrió, é moi regular ao longo de todo o país. A ARI, que representaría o centro-esquerda ten un apoio estable que podería permitirnos empezar a pensar en que esta é a base sobre a cal construír unha alternativa a longo prazo. Pensemos que un 14% do voto ao longo do país para unha candidata de centro-esquerda, máis xoven que os demais, sen unha estructura partidaria definida e estable e que non utilizou practicamente recursos económicos na súa campaña é moito, soamente un 10% e un 7% por detrás de quen goza dunha capacidade de gasto practicamente ilimitada para o país e se apoian nunha das estructuras políticas máis fortes, o peronismo.
É aínda cedo para facer prediccións ou proxeccións sobre o que pode pasar na segunda volta o día 18 de maio. A análise en quente do día despois tende a valorar directamente a cantidade de voto rexeite que Menem agrupa. As cifras que se manexan sobre cantas persoas nunca lle votarían roldan o 50%, con moito a cifra máis alta de todos os candidatos pero nunha segunda volta con só dous candidatos moitas portas quedaron abertas. Arredor do 40% dos votantes terán que inclinar a balanza dun lado ou doutro con dous candidatos que aparecen separados por un exiguo 2,5%.
Menem, obviamente, intentará acudir primeiro ao votante de Rodríguez Saá, peronista como el. Independentemente do que pasara ata agora, das acusacións, manobras e fracturas, o peronismo é fiel ao peronismo e maioritariamente o peronismo é fiel ao seu líder. Ata onte, o líder era o Presidente Duhalde, con dificultades (recordemos que anulou as internas no partido porque non era quen de garantir que Menem non gañase) pero ninguén máis ca eles é capaz de coñecer os movementos internos que se sucederán estas semanas dentro do PJ e que poden encolumnar aos punteiros barriales detrás do gañador das eleccións. Non esquezamos que Menem goza do maior predicamento entre as clases máis baixas da sociedade, non esquezamos que Kirchner era ata hai moi pouco un perfecto descoñecido, non esquezamos que se Kirchner está en segunda volta é porque Duhalde traballou duro e con moitas dificultades para conseguir o apoio da estructura peronista da Provincia de Buenos Aires e aínda así soamente avantaxou a Menem nun 5% no seu feudo máis fiel.
Menem pode recoller o efecto arrastre do vencedor en primeira volta, pode recoller o voto de moitos peronistas que ata agora estaban detrás de Duhalde porque era o Presidente (e que non teñen porque serlle fieis unha vez que está claro que abandona o poder) e pode recoller directamente o 14% de Rdez Saá se os dous líderes acadan un acordo. Non esquezamos, con respecto a López Murphy, que o 16% dos cidadáns que ll votaron,son votantes en moitos casos, proclives ao discurso de man dura e neoliberal de Menem e descontando á clase máis ilustrada e urbana, pode producirse unha importante traslación de voto cara Menem. Se ben o rexeitamento a Menem é moi alto, tamén son serias as súas posibilidades de incrementar apoios en segunda volta.
Por outra banda, Kirchner necesita escorar a súa mensaxe cara o centro esquerda para conseguir votantes de Elisa Carrió e ao mesmo tempo emprenderá a caza do apoio de Rodrígez Saá que a priori parecería máis próximo a Menem. Se Kirchner gaña será porque a poboación realmente non quere que Menem volva. Será porque logre concentrar o voto antimenemista baixo a lóxica do mal menor. Pero dificilmente a poboación vai a observar unha renovación nun candidato que unicamente anunciou durante a campaña a confirmación de Lavagna no Ministerio de Economía, de gañar as eleccións e ven presentado por Eduardo Duhalde.
Durante as próximas tres semanas Arxentina se debaterá falsamente entre a volta de Menem ou a continuidade da situación actual, insostible por outra banda. O goberno actual estivo lanzando balóns cara adiante que o próximo goberno terá que parar. ¿Qué pasará se o goberno actual se converte en futuro goberno?. Terán que tomar decisións porque xa non poderán volver a aprazalas. Sobre esas decisións e non sobre a volta de Menem ao poder é sobre o que debería debaterse estas tres semanas.
