Novos sinais políticos anuncian un cambio de rumbo significativo no conflicto colombiano. O presidente Álvaro Uribe Vélez, concentrado nos seus esforzos por lograr a reforma constitucional que lle permita postularse á reelección en 2006, decidiu dar un xiro transcendental ao Plan Colombia, que funciona no país dende agosto de 2000. O anuncio dunha nova estratexia, denominada Plan Patriota, dirixida directamente á guerrilla das FARC e aos carteles da droga, busca substituír ou, cando menos, expandir, o proxecto orixinal concibido no Plan Colombia.
O Plan Patriota consiste nunha nova fase da ofensiva militar contra as FARC, especialmente nos departamentos de Meta e Caquetá, onde a guerrilla colombiana concentra a maior parte dos seus case 20.000 efectivos. O Plan de Uribe ten o total respaldo de Washington, que contribuirá con asistencia técnica e militar no seu afán porque o goberno colombiano elimine significativamente a ameaza guerrilleira oo, polo menos, a obrigue a desarmarse e iniciar negociacións de paz, hoxe visiblemente estancadas.
O momento luce propicio para Uribe. A estraña desaparición física do líder político paramilitar Carlos Castaño revela a fonda división dentro das Autodefensas Unidas de Colombia, fragmentadas tralo anuncio de Castaño, o ano pasado, de iniciar un proceso de desmilitarización e ruptura cos narcotraficantes. Este feito xoga en prol dos plans de Uribe. Castaño atópase en paradero descoñecido dende hai tres semanas e son cada vez máis fortes os rumores de que foi asasinado, xa sexa por algún dos outros líderes paramilitares ou ben por encargo dalgún dos xefes dos carteles da droga.
Precisamente, o asunto do narcotráfico revela un novo escenario: practicamente desaparecidos os tradicionais carteles de Medellín e Cali, susbtituídos por unha decena de carteles entre os que destaca o Cartel do Norte, este se atopa tamén golpeado polas operacións antidroga, dividido entre diversos líderes narcotraficantes que loitan entre si polo control dos cultivos e dos mercados. Sendo Colombia o maior productor de heroína e o maior exportador aos EEUU, tanto Bogotá como Washington están desexosos de tirar proveito da conxuntura de crise nos carteles da droga e os paramilitares, para activar unha ofensiva militar definitiva. Pero a duración da mesma pode ser de anos e non de meses.
Este escenario apunta igualmente a unha nova situación para as FARC. A guerrilla esquerdista vén sufrindo severas derrotas militares dende que o anterior presidente, Andrés Pastrana, suspendera a zona desmilitarizada do San Vicente del Caguán, outorgada ao principio do seu mandato para acadar un acordo de paz. Con Uribe de presidente, as FARC lograron un áxil golpe de efecto o primeiro día da súa presidencia, con mortais atentados terroristas nas proximidades do Palacio Presidencial. Pero, tras dous anos de poder de Uribe, as súas ofensivas son agora contidas polas Forzas Armadas colombianas, ao mesmo tempo que teñen sufrido perdas militares. Tan so o debilitamento dos seus tradicionais inimigos, os paramilitares, lles axuda a manter as súas posicións estratéxicas.
Co Plan Colombia practicamente substituído por un Plan Andino concibido igualmente dende Washington, o presidente Uribe espera igualmente asegurarse o apoio rexional na súa loita contra a insurxencia e o narcotráfico. Ten o respaldo dos seus homólogos ecuatoriano, Lucio Gutiérrez, e peruano, Alejandro Toledo, mentres o presidente brasileiro Lula da Silva non se amosa abertamente en contra, aínda que ten manifestado as súas reservas sobre as intencións estadounidenses na Amazonía brasileira. Tan so o presidente venezolano Hugo Chávez se mostra contrario ao plan, polas repercusións que o conflicto colombiano tería na crítica situación venezolana. A recente declaración do xefe político das FARC, Raúl Reyes, de simpatía co proceso bolivariano iniciado por Chávez, deixa ao presidente venezolano acantoado ante a nova estratexia de Bogotá e Washington. Se a isto lle sumamos pésima conxuntura nas relacións diplomáticas entre Caracas, Bogotá e Washington, a situación externa se lle complica a Chávez, e aparece máis fácil de manexar para Uribe.
