En canto ao ámbito xurídico, a única normativa específica que atopamos, ademais do Estatuto de Autonomía, é a Lei 8/1994, do 27 de maio, de Relacións coas Comunidades Vascas e centros fóra da Comunidade Autónoma do País Vasco, cuxo obxectivo radica na protección e unión das comunidades vascas no exterior, e a Lei 3/2024, do 15 de febreiro, de Cooperación e Solidariedade. Non obstante, tamén existen dous programas que enmarcan a acción exterior do País Vasco: Por unha banda, a Estratexia Marco de Internacionalización – Euskadi Basque Country, un programa multinivel que se renova e se adapta ás condicións contextuais, centrado actualmente na recuperación da COVID, a transición dixital, a cuestión climática, etc.; e por outra banda, o Plan de Acción Exterior, que trata de dar resposta aos obxectivos determinados no EBC, é máis ben a parte operativa. Xunto a el están tamén o Plan Estratéxico de Desenvolvemento Industrial e Internacionalización e o Plan Director de Cooperación ao Desenvolvemento que complementan as actividades dos dous programas anteriores.
Para a súa supervisión e correcto funcionamento, exponse un organigrama bastante cohesionado ao servizo da Secretaría Xeral de Acción Exterior, que depende á súa vez do Lehendakari no deseño e execución do Plan de Acción Exterior e da Estratexia Marco de Internacionalización de Euskadi. Respaldandoo están a Dirección de Relacións Internacionais, a Dirección da Comunidade Vasca no Exterior, a Dirección de Asuntos Europeos e as Delegacións de Euskadi no Exterior. Así mesmo, tamén é relevante destacar a participación doutro tipo de actores como as universidades vascas que realizan programas educativos e de mobilidade para expandir a súa cultura e modo de vida, o Instituto Vasco Etxepare que serve como elemento de diplomacia cultural, etc…
No referente ás principais liñas de actuación, diferéncianse: 1. A cooperación transfronteiriza, coa participación en foros como a Comunidade de Traballo dos Pirineos e o establecemento de relacións bilaterais con rexións como Flandes; 2. Unión Europea, amplificando a presenza vasca nas principais institucións e organizacións, coa delegación vasca na UE como principal expoñente, e facendo especial fincapé na dimensión rexional e subestatal; 3. Ámbito cultural e migracións, estendendo a marca Euskadi Basque Country ao exterior, así como os seus valores e tradicións, centrándose na conexión coas comunidades vascas; 4. Estatus rexional, mediante unha actuación que recoñeza a importancia das entidades subestatais para o desenvolvemento das dinámicas internacionais, favorecendo o incremento das súas capacidades no ámbito europeo e mundial; 5. Lingüística, baseada no fomento do éuscaro, participando en proxectos de apoio ao plurilingüismo como a Rede Europea de Promoción da Diversidade Lingüística, e ampliando a súa presenza nos organismos europeos, chegando a un acordo co Consello da UE en 2005; 6. Ámbito económico, fortificando as alianzas cos principais socios estratéxicos e mellorando a resilencia das suas empresas no estranxeiro; e 7. A cooperación ao desenvolvemento, sendo unha das pioneiras nesta dimensión da cooperación descentralizada. Porén, a estratexia de acción exterior deseñada polo goberno vasco estende as súas redes a prácticamente todos os ámbitos de goberno como o turismo ou o medio ambiente.
Territorialmente, vese que o Goberno vasco se estende máis aló que a maioría das comunidades autónomas. Obsérvase un predominio de América Latina, debido fundamentalmente á presenza de comunidades vascas na rexión: obviamente mantéñense estreitos lazos con Francia pola súa proximidade, así como con outros países europeos como Alemaña e Italia; tamén é importante a súa relación económico-comercial con China, que conta cun importante número de empresas vascas; e destaca a súa relación estratéxica con Quebec polas semellanzas que comparten.
Así mesmo, ligado á procura de mellorar o seu posicionamento global, Euskadi participa e colabora con diversas institucións internacionais como o Sistema das Nacións Unidas, a Comunidade Iberoamericana e a OCDE. Este aspecto, certamente, diferenciouna doutras comunidades autónomas, xa que conta cun marxe de actuación importante nestas organizacións.
De igual maneira, todas estas características desenvolven iniciativas de gran envergadura como a Rede Vasca de Información Europea, que permite aos cidadáns estar ao día de todas as novidades que se producen dentro da UE; a Basque Global Network, unha iniciativa que permite conectar persoas cunha forte vinculación coa cultura vasca; ou AUZOLAN, que é unha institución que aglutina ás comunidades vascofalantes do País Vasco e Navarra.
Deste xeito, pódese comprobar como Euskadi deseñou unha acción exterior fortemente nacionalista que pretende potenciar a súa exposición ao mundo con especial incidencia na defensa da súa lingua e tradicións. Como o resto dos casos estudados, a Unión Europea segue impoñéndose entre os seus centros de gravitación habituais, pero gañan peso a súa vez outros actores cos que establece relacións de tipo bilateral.
Ademais, observando a evolución da acción exterior vasca desde aproximadamente a Segunda Guerra Mundial, observamos claramente unha tendencia moi paulatina e ascendente, diversificando as súas accións ao longo dos anos e converténdose nunha rexión cada vez máis resistente. Así, tras a Lei 2/2014, do 25 de marzo, de Acción e Servizo Exterior do Estado, tamén vemos por primeira vez a posta en marcha da Estratexia Marco de Internacionalización – Euskadi Basque Country 2020 e do primeiro Plan de Acción Exterior ao respecto. Dous feitos evidentemente relevantes neste sentido que atesouran non só a renovación legal, senón tamén o duro traballo realizado polo goberno vasco durante décadas.
Deixando de lado o caso vasco, no próximo artigo iremos á capital do país, Madrid, para coñecer as claves da acción exterior da cidade, coñecida como o centro neurálxico das actividades estatais.
Para saber máis:
- De Castro Ruano, J. L. (2015). Los últimos desarrollos de la acción exterior del Gobierno Vasco: La Estrategia Basque Country 2020 [Institut d´Estudis Autònomics]. En Acción Exterior y Comunidades Autónomas (1.a ed.). https://presidencia.gencat.cat/web/.content/ambits_actuacio/desenvolupament_autogovern/iea/publicacions/04_IEA/IEA_fitxers/IEA_93.pdf
- Elorza, Marian (2016) A acción exterior vasca. Tempo Exterior 42, IGADI
