Artigo publicado orixinalmente en Nós Diario, o 9 de setembro do 2024
Cumio 2024 do Foro de Cooperación China-África (FOCAC, polas súas siglas en inglés)

África arrímase máis a China

Máis de medio cento de líderes africanos reuníronse en Pequín para o Foro de Cooperación China-África (FOCAC, siglas en inglés), un evento que mostrou a influencia de China nun continente que espera converter nun aliado clave para encarar unha orde global liderada por Estados Unidos.
Liñas de investigación Observatorio de la Política China
Apartados xeográficos China y el mundo chino

O presidente Xi propuxo que as relacións bilaterais entre China e todos os países africanos cos que teñen vínculos diplomáticos (todos menos un, Esuatini) se eleven ao nivel de relacións estratéxicas e que a caracterización xeral das relacións China-África se defina como unha “comunidade de futuro compartido China-África intemporal na nova era”. Xi apelou a corrixir de vez as “inxustizas históricas” en relación a África, sumándose á reivindicación dun lugar permanente para o continente no Consello de Seguridade da ONU. China e África representan un terzo da poboación mundial. Na apertura do foro, reafirmou o propósito chinés de converter a relación con África nunha mostra dun “novo tipo de relacións internacionais”.

Entre as ausencias destacadas, a do presidente angolano, João Lourenço, feito chamativo tendo en conta que China é o maior acredor do país africano e Angola o maior socio económico de China na África subsahariana. Segundo a Universidade de Boston, Luanda, representada en Pequín polo ministro de Asuntos Exteriores, Téte António, contabiliza máis de 45.000 millóns de dólares entre 2000 e 2022 en préstamos e financiamento de China para 258 proxectos, principalmente en enerxía e transporte.

China converteuse nun actor importante en África dende que se fundou o foro en 2000. As súas empresas investiron moito na minería e os seus bancos de desenvolvemento proporcionaron préstamos para construír ferrocarrís, estradas e outras infraestruturas baixo a Iniciativa da Franxa e a Ruta.

China é o maior socio comercial do continente africano. O comercio bilateral alcanzou os 167.800 millóns de dólares no primeiro semestre do ano, segundo a prensa oficial chinesa. Agora, Xi prometeu aos líderes africanos miles de millóns de dólares en préstamos e investimentos privados durante os próximos tres anos. Como evidencia da crecente relación bilateral, foron anunciadas 10 “accións de asociación” que inclúen formación para políticos africanos e futuros líderes, unha maior apertura do mercado chinés, áreas de demostración agrícola, formación profesional e técnica, proxectos de enerxía verde e 1.000 millóns de yuans (140 millóns de dólares) en subvencións de asistencia militar, incluindo a formación de 6.000 militares. Do que se trata, no fondo, é de apuntalar a autonomía estratéxica e unha seguridade independente. A atención a estas capacidades nun continente abalado pola inestabilidade é un punto destacado.

Xi tamén prometeu que o país investirá polo menos 70.000 millóns de yuans no bloque africano. Anunciou 30 proxectos de infraestruturas e renovou a promesa de aumentar as importacións agrícolas procedentes de África, intención que xa se manifestara na anterior edición do FOCAC, en Dakar, en 2021. China, dixo, axudará a África a “promover a modernización ecolóxica, o desenvolvemento ecolóxico e a transición cara a tecnoloxía baixa en carbono”. O secretario xeral da ONU, António Guterres, dixo en Pequín que China e África poden “liderar a revolución das enerxías renovables”.

Os líderes africanos acolleron con satisfacción estes anuncios, pero tamén presionan para que a cooperación estea máis aliñada cos obxectivos de desenvolvemento do continente. Buscan industrializar as súas economías e ampliar as exportacións agrícolas para reducir o déficit comercial con China.

O anuncio de novas áreas de cooperación expresa a vontade bilateral de avanzar cara unha nova caracterización das relacións China-África. Non se trata de inundar o continente de mercadorías baratas e de baixa calidade ou de alentar unha dinámica construtiva avalada polos préstamos chineses co propósito de drenar os excesos de capacidade na Grande Terra senón de corresponder a diversidade e complexidade dunha África que rexeita a reiteración das dependencias do pasado.

O impulso das infraestruturas ou a transferencia tecnolóxica, especialmente no sector agrícola para afrontar un dos mais serios problemas de África -a persistencia da fame-, requiren dunha cooperación de longo prazo para impulsar o desenvolvemento económico, o emprego e o benestar, un crecemento a partires das súas propias necesidades que trascenda o mero intercambio comercial.

A boa saúde da cooperación entre China e os países africanos esperta rancores, e estanse a multiplicar os esforzos para cuestionar os proxectos de China no continente. Sen ser perfecta, é evidente que está a facer as cousas mellor que moitos dos países desenvolvidos. Pero son precisamente as nacións africanas as que teñen a última palabra sobre o sentido e idoneidade desta cooperación.