ucraina

Da fórmula de paz ao plan de vitoria sen vector definido

En vésperas da súa recente viaxe a Estados Unidos, o presidente ucraíno V. Zelenskyi prometeu de forma misteriosa que nos atopamos moito máis preto da paz do que o que pensamos. A afirmación parecía estar relacionada coas múltiples mencións por diferentes bocas dun igualmente misterioso «Plan da Victoria» que supostamente existía. Este plan parecía ser unha actualización da fórmula de paz de 2022 e destinado a poñer fin á agresión rusa e as súas consecuencias.
Liñas de investigación Relaciones Internacionales
Apartados xeográficos Europa
Palabras chave Guerras Ucraína

Os 10 puntos da fórmula, sendo xustos e radicais, ao longo de máis de dous anos guerra non lograron gañar moita confianza na súa viabilidade, polo tanto, a dirección política de Ucraína deu a coñecer que confía na súa vitoria e sabe como conseguila (segundo o presidente, a paz é posible mesmo antes de que acabe o ano). É evidente que a mensaxe vai dirixido principalmente á Casa Branca, que non deixou de repetir que a paz volverá a Ucraína só despois da súa vitoria sobre o agresor, e neste momento de inminente relevo de presidente é imprescindible asegurarse a continuidade do apoio polo principal doador, EE.UU.

Suponse que o plan inclúe estratexias militares, políticas, diplomáticas e económicas, pero cabe dubidar que ofreza solucións efectivas, porque a xestión estratéxica, concentrada nas mans pouco competentes de V. Zelenskyi e os seus 5-6 xerentes de confianza, segue sen cambios, a pesar de que ata o de agora non mostrou efectividade en ningunha destas áreas. Nin sequera as impresionantes cantidades de axuda occidental deron resultados desexados: o agresor, aínda que co moita dificultade e lentitude, segue gañando terreo, o que vai acompañado por crecentes ameazas que o Kremlin lanza contra o Occidente colectivo, desafiándoo con incursións de medios militares rusos ao espazo aéreo dos países da OTAN, a revisión da doutrina nuclear, etc.

O xefe da oficina presidencial, A. Iermak, que en realidade determina as decisións políticas expresadas polo presidente, declarou no Consello de Relacións Exteriores de Nova York que o plan de vitoria consta de cinco puntos, un dos cales aplicarase despois da guerra (reconstrución de Ucraína). O que saíu á luz sobre o plan non demostrou ser nada novo nin radical que permita dalgún xeito predicir un final efectivo da guerra nun futuro próximo. Preténdese «crear as condicións e o ambiente para que Rusia non poida seguir ignorando a fórmula de paz e a cumio de paz». Os socios de Ucraína están chamados a facer caso omiso das ameazas de Rusia sobre a escalada de tensións e a apoiar que Ucraína poida usar armas de longo alcance, incluídos os mísiles proporcionados por Occidente, para atacar obxectivos militares no interior de Rusia, en particular os aeródromos desde os que despegan os avións rusos para atacar as infraestruturas civís ucraínas. O que podería ser un avance considerable é a idea de que Ucraína tería a posibilidade de presentar a súa solicitude de ingreso na OTAN dentro duns meses, antes de ter liberado o seu territorio completamente.

Foi o propio Zelenskyi quen desmentiu a inclusión dun «cesamento de fogo parcial» no plan de paz: «Non hai nin pode haber ningunha alternativa á paz, ningunha conxelación da guerra nin ningunha outra manipulación que simplemente leve a agresión rusa á seguinte fase». Sen embargo, detrás de todas estas frases xerais, de carácter resolto e intransixente, non hai solucións reais que conduzan á derrota do agresor e garantan un desenvolvemento pacífico e democrático de Ucraína. Tanto antes como durante a invasión, as accións de V. Zelenskyi como comandante en xefe supremo non foron capaces de impedir o avance do agresor, mentres que a cuestión da liberación das terras ocupadas desapareceu da orde do día.

Fai un ano, o alto mando militar de Ucraína, ante a irrealidade dunha contraofensiva e da liberación dos territorios ocupados, formulou a perspectiva dunha guerra de defensa contra Rusia, xa que a fronte estaba basicamente estancado e era necesario pasar a unha defensa prolongada ata atopar unha solución tecnoloxicamente nova para expulsar aos invasores. Con isto, habería que ter comprendido que unha guerra de desgaste é extremadamente perigosa para Ucraína, que dispón de moitos menos recursos que o país agresor. Había que seguir prestando a máxima atención a inflixir ao inimigo un poderoso contragolpe (que se debería ter dado ao comezo mesmo da invasión, así tería o máximo efecto), que destruíse en gran medida a forza militar do inimigo e tería obrigado a abandonar a aventura militar.

Pero isto non sucedeu. Téndose negado fai tempo a reforzar a defensa coas súas propias forzas, tamén nas condicións dunha guerra a gran escala, V. Zelenskyi fixo que o rexeitamento da agresión dependese da axuda estranxeira e non transformou a xestión político-militar do país de acordo coas condicións da guerra. O recente relevo dunha metade do goberno non mellorou a profesionalidade da administración nin a subordinou aos obxectivos de acadar a vitoria e a liberación do país. A ocupación de territorios na rexión de Kursk da Federación Rusa demostrou unha vez máis a capacidade das FF.AA. de Ucraína para derrotar ao inimigo, pero non causou grave preocupación no Kremlin e non desviou a súa atención nin as súas forzas do feroz empuxe en Donbás, onde crece a ameaza de perder a estratexicamente importante para Ucraína cidade de Pokrovsk.

A falta de profesionalidade maniféstase inevitablemente tamén nas actividades de política exterior, nas que V. Zelenskyi considérase erroneamente unha estrela, ao tomar a simpatía dos políticos e da comunidade mundial polo sufrimento do pobo ucraíno en 2022 como unha simpatía cara ao seu persoa como estadista. Durante esta visita V. Zelenskyi interveu no Consello de Seguridade e a Asemblea Xeral da ONU sen lograr ampliar o apoio internacional a Ucraína que está a librar unha loita tenaz non só pola súa independencia e soberanía, senón tamén por unha orde mundial onde se respecten os dereitos dos pobos a decidir sobre o seu destino libre e democraticamente e non se permitan guerras agresivas como a que desatou o réxime de Putin.

A intervención de V. Zelenskyi no Consello de Seguridade sonou pouco convincente. Explicou que Putin “violou tantas normas internacionais que non vai parar por si só”, por tanto hai que “forzar a Rusia á paz, como único agresor nesta guerra e o que viola a Carta da ONU». Na Asemblea Xeral, ao facer fincapé na seguridade nuclear como posición incondicionalmente compartida, repetiu a súa fórmula de paz de 10 puntos, sen propoñer accións efectivas para obrigar a Rusia a renunciar á agresión e a anexión nin medidas para transformar a ONU nun instrumento eficaz de mantemento da paz.

O principal obxectivo da viaxe a Estados Unidos era entrevistarse co presidente J. Biden e os dous candidatos á presidencia, K. Harris e D. Trump, para asegurar que Ucraína siga recibindo axuda. Polo que respecta aos demócratas, a súa axuda foi confirmada e así o manifestou J. Biden na Asemblea Xeral, pedindo firmeza aos partidarios de Ucraína: “Non podemos cansarnos. Non podemos apartar a mirada.” Segundo todas as aparencias, dixo por convicción propia e non baixo a influencia da elocuencia de V. Zelenskyi. O mesmo pode dicirse da decisión do presidente de asignar outros 8.000 millóns de dólares de axuda a Ucraína.

En canto aos republicanos, o logro real consistiu en poder reunirse co candidato D. Trump, quen tomou a decisión de acceder á entrevista no último momento, despois de que os republicanos fixesen comentarios pouco aduladores e mesmo duros sobre o comportamento pouco diplomático da parte ucraína no contexto da campaña electoral. O presidente republicano do Congreso de EE.UU. mesmo solicitou oficialmente a Zelenskyi que despedise á embaixadora ucraína en Washington. Falando sobre os resultados da reunión co candidato presidencial, Zelensky eludiu a cuestión do apoio no caso que os republicanos volvan á Casa Branca, pero asegurou que se Ucraína gaña, Estados Unidos estará do seu lado.

Sen dúbida, cos socios norteamericanos tamén se debateron cuestións importantes, como o permiso para utilizar armas occidentais de longo alcance contra obxectivos situados no interior do territorio ruso, pero é pouco probable que se poida esperar ningunha decisión de fondo antes das eleccións presidenciais do 5 de novembro. Entón tamén se verá se realmente se decidiu algo sobre a posibilidade, agora amplamente debatida, de ofrecer garantías de seguridade a Ucraína dentro do territorio controlado polo goberno lexítimo, un alto o lume a finais de ano ou a desmilitarización de Crimea, etc.

O ex Representante Especial de EE.UU. para Ucraína, Kurt Walker, cualificou a viaxe de Zelensky a EE.UU. de pouco frutífero. Mentres tanto continuará invariablemente a resistencia do pobo ucraíno ao agresor ruso e seguirá en poder a administración de Zelenskyi. Dúas cousas distintas condicionadas pola guerra, unha que merece respecto e apoio e a outra, crítica e correccións. A cuestión principal, a da guerra e da paz no mundo e da independencia nacional de Ucraína, segue aberta, sen solución nin vector claro.