O plan de paz de 10 puntos, formulado no primeiro ano da invasión, que prevía unha recuperación de todos os territorios de Ucraína, incluída a reparación de danos por parte do país agresor e a persecución penal dos culpables, resulta cada vez menos practicable. No prometedor Cumio de Paz para Ucraína de xuño de 2024 propúxose que só se considerasen 3 puntos do mesmo, o cal non contribuíu moito ao seu éxito. Evidentemente, agora a administración de V. Zelenskyi tivo que convencer aos seus socios que na actual situación Ucraína ten a capacidade de resistir eficazmente aos invasores e mesmo derrotalos.
Por suposto, neste momento, cando o desenvolvemento da política mundial maiormente depende do resultado das próximas eleccións presidenciais en EE.UU., o obxectivo principal era deixar ao Kremlin ver que en calquera circunstancia a axuda a Ucraína non cesará. Por tanto, é comprensible que cando, tras consultar cos principais doantes occidentais, V. Zelenskyi presentou o seu «plan de vitoria» ao parlamento ucraíno, ninguén vira un verdadeiro plan, é dicir, un que esbozase claramente metas, obxectivos, recursos, actores responsables etc., senón máis ben unha declaración de intencións ou unha lista de desexos, porque, mesmo en termos xerais, a aplicación do plan dependía da actuación dos socios occidentais.
O Plan de 5 puntos
O plan consta de cinco puntos, acompañado de tres anexos segredos, e expón conseguir a paz e garantías de seguridade reais, o que é imposible sen unha vitoria na guerra contra Rusia. O primeiro punto do plan, o máis controversial é sobre a obtención dunha invitación inmediata e incondicional para que Ucraína entre na OTAN. É verdade que a adhesión si garantiría a súa seguridade, realmente, porque ata o de agora ningún país membro foi agredido por ninguén, pero tampouco se atopaba nun conflito bélico nin tiña restrinxida a súa soberanía nacional por mor da ocupación dunha parte do seu territorio.
Neste contexto en diferentes círculos, tanto en Ucraína como no exterior, considérase a chamada ‘opción alemá’, referida a cando a República Federal de Alemaña adquiriu a membresía da OTAN, sen exercer soberanía sobre a totalidade do territorio, tal e como o establecía a súa constitución. A súa capital, Berlín, formalmente atopábase baixo administración dos catro aliados vencedores na II Guerra Mundial, Gran Bretaña, EE.UU., Francia e a URSS, e a República Democrática Alemá oficialmente non era recoñecida polos aliados occidentais e seguía sendo considerada a Zona de ocupación soviética.
A primeira vista, en Ucraína tamén se podería aplicar a ‘opción alemá’: primeiro incorporar a República Federal á alianza e ofrecerlle garantías de seguridade nos seus límites reais e máis tarde integrar o “resto”, o que sucedeu en Alemaña 35 anos máis tarde. Pero Ucraína non é un estado agresor derrotado e ocupado por potencias aliadas como, que logo diverxeron sobre como reconstruír o país vencido e crearon dous estados separados. Ucraína é vítima da guerra máis sanguenta en Europa desde a II Guerra mundial e necesita ser protexida na súa totalidade sen permitir que o agresor ocupe inxusta e ilegalmente unha parte importante do seu territorio.
A “invitación inmediata” que expón V. Zelenskyi non significa admisión á OTAN coa consecuente implicación directa desta no conflito bélico, por tanto, non adiantaría o progreso de Ucraína cara á condición de membro con todos os dereitos, xa ten sobradas afirmacións desde os máis altos niveis de que “a porta da alianza está sempre aberta”, que ela merece ser o seu membro”, que o seu lugar está asegurado, tamén se debe mencionar que para Ucraína cancelouse a obrigatoriedade dun plan de accións de achegamento, que a primeira visita que realizou M. Rutte como o novo secretario xeral da OTAN foi a Kíiv etc. Con todo, o presidente ucraíno insiste en que a invitación debe ser agora para dar un “testemuño de decisión” ao agresor Putin. Ademais, debe ser “incondicional”, o que fai pensar V. Zelenskyi non se atreve comprometerse a dara cara agora mesmo á corrupción e outros fenómenos que son obstáculos para a admisión á OTAN.
O segundo punto refírese á defensa, o que se formula vagamente como «fortalecemento irreversible da defensa ucraína contra o agresor». Prevé a continuación das operacións das Forzas de Defensa ucraínas en determinadas zonas da Federación Rusa, así como o fortalecemento das posicións ucraínas e a destrución do potencial ofensivo de Rusia no territorio ocupado. Tamén se basea na acción dos socios, a que se formula máis concretamente: dotación de brigadas de reserva para as Forzas Armadas, reforzo da defensa aérea, derriba conxunta cos socios de drons e mísiles rusos, investimento na produción ucraína de defensa, levantamento das restricións ao uso de armas de longo alcance, subministración de capacidades adecuadas de longo alcance e datos de satélite e intelixencia en tempo real.
O terceiro punto supón é unha tarefa que deben realizar os socios, xa que se lles pide que despreguen no territorio de Ucraína un «paquete global de disuasión estratéxica non nuclear» «suficiente para protexerse de calquera ameaza militar de Rusia». Suxire moitas dúbidas e preguntas, quizá o anexo secreto aclare todo.
A protección conxunta e o desenvolvemento do potencial económico estratéxico de Ucraína é o contido do cuarto punto, xa que os «xacementos de recursos críticos» e a «produción de enerxía e alimentos» son a obxectivos clave de Rusia na guerra. Segundo V. Zelenskyy, Ucraína posúe «recursos naturais e metais críticos por valor de billóns de dólares», entre eles uranio, titanio, litio, grafito. Para estas tarefas tamén é decisiva a participación dos socios en investimentos e a explotación dos devanditos recursos.
No quinto punto, que é sobre a seguridade, V. Zelenskyi propón substituír continxentes das forzas armadas de EE.UU. en Europa por unidades ucraínas, que adquiriron experiencia real da guerra moderna, do uso de armas occidentais e da interacción coas tropas da OTAN. Soa razoable, ao ter en conta o desexo da administración norteamericana de reducir os seus gastos relacionados coa OTAN, e podería verse como unha contraprestación de Ucraína á axuda dos socios europeos e a OTAN, pero podería tomarse en consideración só terminada a guerra coa vitoria de Ucraína. A este respecto no plan non se atopan ideas claras nin sobre como conseguila nin sobre canto duraría a fráxil situación actual na fronte, onde os rusos seguen avanzando, aínda que con grandes dificultades e perdas.
O presidente Putin tampouco ve achegarse a súa vitoria, con todo, ao escalar a súa presión terrorista, rexistra pequenos avances, destruíndo o dereito internacional e o sistema de seguridade mundial. O feito de solicitar para a súa guerra proxectís, mísiles balísticos e ata soldados a Corea do Norte, podería ser un testemuño de debilidade por falta de recursos propios (ou un sinal da crecente desesperación de Rusia, segundo o secretario xeral da OTAN, M. Rutte), con todo, a conclusión, en aberto e no medio dunha guerra, dun acordo sobre axuda mutua coa RPDC, fai a Putin sentirse forte fronte ao mundo civilizado, que se ve impotente de deter este desenvolvemento que permite o uso de guerra para conseguir obxectivos imperialistas. E é sabido que o que se tolera cedo termina de converterse en algo normal.
O Cumio dos BRICS 2024
A celebración do cumio dos BRICS en Kazán, Rusia, foi unha labazada a todos aos que aínda cren que no mundo pódense impoñer os principios de paz, democracia e xustiza. Non só porque tivo lugar nun país agresor (lamentablemente, a súa poboación non só tolera esta condición, senón apoia maiormente a invasión imperialista polo Kremlin), tamén porque se celebrou en Kazán, a capital dunha nación importante cuxos anhelos pola soberanía son fortemente reprimidos polo centralismo ruso. Neste infausto contexto resulta moi preocupante que tantos líderes de países importantes para o mundo non teñan reticencias para falar sobre a creación dunha orde mundial máis xusto e equitativo, sendo a súa reunión presidida por unha personalidade contra quen hai unha orde de busca e captura da Corte Penal Internacional. A verdade é que non houbo condena unánime á invasión rusa de Ucraína, soamente expresouse con palabras xerais a preocupación polo conflito e chamaron a unha solución pacífica. E é xustamente o illamento internacional do agresor ruso, que podería ser a única base dunha solución non bélica, o que fracasou definitivamente en Kazán.
Sen tratar de influír en Rusia dentro do bloque no sentido de desistir do uso da guerra en relacións Internacionais, os países de BRICS adheriron novos membros como Irán, Arabia Saudita e os Emiratos Árabes Unidos, o que amplía internacionalmente a tolerancia da agresión rusa. No cumio, Rusia non logrou algúns dos seus obxectivos importantes, tales como a suplantación do sistema SWIFT, do que foi desconectada, por un sistema ruso, a consecución dun rol líder no bloque fronte aos xigantes que son China e India, pero si conseguiu que os países membros, que no seu conxunto teñen a maior parte do PIB mundial, rexeiten a idea de illar ao agresor.
Altamente inconveniente, para dicilo suavemente, foi a participación no cumio do Secretario xeral da ONU, Antonio Guterres. Por suposto, non podía ignorar unha reunión internacional tan importante e aproveitala para insistir na importancia de conseguir a paz. Así o fixo, declarando concisamente que se necesitaba a paz en Ucraína en liña coa Carta do dereito internacional e as resolucións da Asemblea Xeral da ONU, logo na reunión a portas pechadas con V. Putin reiterou que a invasión rusa violaba a Carta das Nacións Unidas. Probablemente tratou de convencer ao líder ruso co débil argumento de que debemos vivir como unha gran familia, ao que o presidente ruso contestou: “Así é como vivimos”, agregando que mesmo nas familias ben avenidas suceden “separacións, escándalos e división de bens” e “ás veces, as cousas acaban mesmo en pelexa”. Queda máis que claro que Putin espera que con tanta tolerancia ao final acéptese que está a tratar un asunto interno, unha pelexa, nin falar dunha guerra, é unha operación militar especial dentro do seu dominio.
É comprensible a dura crítica que a parte ucraína lanzou ao Secretario Xeral A. Guterres, quen se abstivo de participar no Cumio da Paz convocada por Ucraína (aínda que si mandou ao seu suplente) e aceptou participar en persoa nun evento convocado polo agresor que mesmo lanzou foguetes contra Kíiv cando alí estaba, pero parece pouco conveniente a cancelación da súa visita a Kíiv, probablemente podíase expoñer o punto de vista de Ucraína e tratar de mellorar a eficiencia da ONU.
A última posibilidade de vía pacífica para deter a agresión rusa contra Ucraína desapareceu cando Putin iniciou cínicamente a invasión de Ucraína. Retirarase só se recibe un golpe contundente no campo de batalla. E dado que V. Zelenskyi cos seus xenerais e asesores están convencidos que isto depende dun maior involucramento dos socios occidentais (sen que el comprométase a tomar medidas para mellorar a xestión e o mando), todo depende nestes momentos das eleccións presidenciais en EE.UU. Despois delas poderán tomarse decisións cruciais. A favor da vitoria de Ucraína ou non. O plan de V. Zelenskyi non terá un papel decisivo niso.
