A nova presidenta de Taiwan, Tsai Ing-wen, ten ante si unha axenda repleta de desafíos. Algúns deles gardan lóxica relación coa marcha dunha economía moi dependente das exportacións nun contexto internacional adverso, coas dificultades para sumarse aos procesos de integración económica rexional en curso, as esixencias da xustiza social, etc., pero o maior deles, sen dúbida, é a construción dun novo marco de entendemento a través do Estreito, con China continental.
A nova presidenta de Taiwan, Tsai Ing-wen, ten ante si unha axenda repleta de desafíos. Algúns deles gardan lóxica relación coa marcha dunha economía moi dependente das exportacións nun contexto internacional adverso, coas dificultades para sumarse aos procesos de integración económica rexional en curso, as esixencias da xustiza social, etc., pero o maior deles, sen dúbida, é a construción dun novo marco de entendemento a través do Estreito, con China continental.
Desde a súa vitoria, en xaneiro último, Beijing, por activa e por pasiva, envioulle múltiples e insistentes mensaxes a propósito da necesidade de manter a base política común construída nos últimos anos e que permitiu, durante os dous mandatos do Kuomintang (KMT), estabilizar as relacións e multiplicar os intercambios. Desde o recoñecemento diplomático de Gambia ás deportacións ao continente de sospeitosos de fraude taiwaneses desde Kenya ou Malaisia pasando polas condicións da súa participación na inminente Asemblea Mundial da Saúde, China deixou claro que non lle facilitará as cousas si apégase formalmente a un statu quo que na práctica signifique avogar polo distanciamento.
Non poucos terán en mente agora o mandato de Chen Shui-bian (2000-2008), tamén da súa formación, o Minjindang ou PDP, unha época ben tensa nas relacións bilaterais pola súa insistencia na construción dunha identidade propiamente taiwanesa. Chen acabou no cárcere por corrupción, pero as súas políticas nesta materia fecundaron en novas xeracións de taiwaneses que renegan das hipotéticas raíces chinesas. Tsai dispón, a diferenza do seu antecesor, dunha maioría absoluta folgada no Parlamento que pode facilitarlle algunhas cosas pero está condicionada polos avances na reunificación de feito que o KMT e o PCCh souberon construír nos últimos oito anos. Desandará ese camiño?
O novo clima político deu un xiro de 180 grados e apréciase con claridade nos ecos de propostas como a retirada dos mausoleos de Chiang kai-shek ou de Sun Yat-sen ou a supresión dos fastos conmemorativos de episodios históricos que reforzan os vínculos de Taiwan co continente. Mentres o KMT se apresta a denunciar o que chama “desinización”, Tsai aposta pola moderación e resta importancia a estas iniciativas, polo momento de percorrido incerto.
O seu discurso de investidura será obxecto de minuciosa lectura. Os grupos independentistas esperan dela unha rotunda reafirmación da identidade taiwanesa. Beijing perdeu a esperanza de calquera alusión ao Consenso de 1992, o concepto que considera a pedra de toque da súa política nos últimos anos. Ese consenso sintetiza o acordo á mantenta da existencia dunha soa China no mundo, aínda que cada parte interprétao de diferente xeito. Para Taipéi é a República de China, para Beijing, a República Popular China. O PDP recoñece que houbo esa reunión e entende o seu espírito pero non recoñece o termo.
Todo apunta a que a actitude do PCCh será inflexible cunha presidencia taiwanesa simplemente renuente, xa non digamos si é belixerante. Beijing será firme e restritivo con Taiwan e cabe esperar xestos contundentes de presión e de resposta. Desde a redución do turismo continental, a suspensión do diálogo oficial ou a asfixia diplomática, unha batería gradual de medidas podería aplicarse gradualmente. A Beijing, no entanto, tampouco lle interesa precipitarse en xuízos e actitudes cos que pode perder máis que gañar entre a opinión pública taiwanesa e agudizar as tensións internas dos seus aliados. Para Tsai, o conflito entre a meta de manter o statu quo e a lealdade á súa base política é inevitable.
Os apoios cos que Tsai poderá contar, máis aló do seu electorado e o campo soberanista, son moi limitados. Nin EUA nin Xapón sacrificarán as súas relacións con China. Ademais, Tsai debe resolver con Washington asuntos tan delicados como a importación de carne de porco con ractopamina, que bloquea a súa participación no Acordo Transpacífico. E con Xapón persisten disputas marítimas que como se viu recentemente cun incidente pesqueiro no atolón Okinatori poden limitar a súa recoñecida simpatía pro-nipona. Taiwan ten con ambos países intereses comúns pero tamén moitos puntos de conflito.
China nunca renunciou ao uso da forza militar contra Taiwan aínda que este recurso non figura na axenda inmediata. Dispón de moitas outras alternativas previas. En calquera caso, a dificultade de manter a longo prazo a estabilidade a través do Estreito é evidente e a ameaza de colapso é verosímil. Nestas circunstancias, formular como política a inmobilidade non parece realista.
