ucraina

Un conflito armado local ou á beira dunha guerra mundial?

Son moitos os analistas que opinan que estamos a vivir un conflito de envergadura global que podería ser a cuarta guerra mundial, porque a terceira foi a Guerra Fría, que sen dúbida tivo un carácter global. Pero, en termos precisos, non foi guerra, pois aínda que si houbo conflitos armados, estes eran localmente limitados e non implicaban a moitos países.
Liñas de investigación Relacione Internacionales
Apartados xeográficos Europa
Idiomas Galego

Con todo, as contradicións que provocou a Guerra Fría eran globais, comparables coas que conduciron ás guerras anteriores. Tratábase dunha competición entre potencias imperialistas pola redistribución das esferas de influencia, dos mercados e do apoderamento das fontes de materias primas. O conflito armado produciuse cando se esgotaron os medios económicos e políticos para resolver as contradicións e formáronse alianzas internacionais.

A solución militar á crise mundial foi demasiado cara para todos os participantes – directos ou indirectos – non só para os perdedores, que deixaron de existir como imperios (Austria-Hungría, o Imperio Otomán, Alemaña). Por iso, os vencedores recorreron á creación de mecanismos para evitar a resolución militar das crises mundiais (a Sociedade de Nacións e a Organización Internacional do Traballo, xa que as revolucións sociais violentas, do mesmo xeito que a guerra, eran unha resposta á xestión infrutuosa das crises).

As medidas de seguridade internacional apenas lograron que a paz durase en Europa dúas décadas, porque as contradicións non se resolveron e acabaron en crises mundiais onde os actores internacionais deixaron de lado a intención de preservar a paz, dando prioridade aos intereses egoístas dos que ostentaban o poder económico. Para estes, cando estala unha crise económica internacional, o beneficio que lles dá a paz vai cara ao cero, pero o medio ancestral de atallarr os nós das crises, a guerra, convértese nun medio altamente beneficioso.

Por pensar nos seus propios beneficios non se prestou debida atención ao desenvolvemento da maior perdedora da guerra mundial, Alemaña. Alí, Hitler convenceu á súa nación do seu suposto dereito exclusivo a ‘erguerse dos xeonllos’ e conquistar espazo vital á conta dos demais, desafiou á comunidade internacional coa súa negación para acatar as restricións do Tratado de Versalles, retirouse da Sociedade de Nacións e creou o eixo Berlín-Roma-Tokio con outros descontentos coa orde mundial.

A Segunda Guerra Mundial converteuse nun desastre aínda máis terrible para a humanidade, pero foi posible deter aos seus instigadores grazas á creación dunha coalición antihitleriana, cuxos membros foron capaces de deixar temporalmente de lado as súas contradicións para derrotar ao proclamado inimigo da humanidade. Na etapa final da loita contra o eixo agresor, crearon as Nacións Unidas (que por certo fixéronse cargo da OIT) co fin de evitar unha nova guerra mundial.

Por primeira vez foron condenados os principais responsables da guerra para que ninguén se atrevese a facer algo similar no futuro, pero non se reestruturou a orde mundial de modo que puidese frear as causas das crises e guerras mundiais. Inmediatamente xurdiu unha confrontación de bloques de chantaxe nuclear, e o colapso do sistema colonial viu acompañado de sangrentas guerras locais. Así pois, o período da Guerra Fría non estivo exento de conflitos armados, pero estes non se produciron directamente entre os bloques mundiais.

O final da Guerra Fría foi similar ao final da Guerra Mundial: o colapso do bloque soviético e a aparición de novos Estados independentes puxeron na orde do día a reestruturación do sistema de seguridade internacional. Unha vez máis, a solución atopouse no espírito da política como arte do posible. En aras da simplicidade, aceptouse á Federación Rusa como sucesora da Unión Soviética, e cedéuselle todo o arsenal nuclear, etc. Pero as herdeiras da Unión son as 15 (!) repúblicas, e a Federación Rusa é só una delas, e de feito debería verse como a sucesora só da República Socialista Federativa Soviética de Rusia (RSFSR)!

Ao ser tratada coma se a Federación de Rusia fose a nova imaxe e herdeira lóxica da Unión Soviética e o Imperio Ruso, sentiu alentada a recuperar a súa posición como, polo menos, a URSS en 1991. Deste xeito, a reconstrución de Rusia foi cos ollos postos no pasado en lugar de apuntar cara ao futuro.

Desde a segunda metade do século XX, o mundo civilizado conseguiu superar as crises nos seus territorios sen guerras nin revolucións. Pero esa tecnoloxía moderna non é válida para os actuais gobernantes de Rusia, que non herdaron un país organizado democraticamente senón, por así dicilo, unha peza central do imperio. Queren volver ao pasado, porque o seu poder baséase en conceptos imperiais que xa non son viables, buscan expansión, que en definitiva, pódese levar a cabo cos vellos métodos: a forza bruta.

E ese é o método utilizado desde o principio da existencia da actual Federación Rusa. Para “evitar a escalada”, as democracias occidentais fixeron a vista gorda fronte as accións abertamente imperialistas de Rusia en Transnistria e Chechenia, e logo en Abkhasia e Osetia do Sur.

Estaba claro para calquera observador sobrio que o mantemento das bases rusas en Crimea acabaría conducindo á anexión. Pero os políticos civilizados preferiron crerse capaces de pacificar a un imperialista pasado de moda, tranquilizándose ademais coa ilusión de que Rusia nunca se atrevería a unha guerra de verdade. Á fin e ao cabo, nin a URSS se atreveu a emprender unha acción directa contra o bloque occidental, empregaba a súa forza militar dentro do que se consideraba a esfera da súa influencia..

Foi unha avaliación equivocada, porque Putin non é a URSS, que usaba a chantaxe nuclear para preservar o seu dominio. O actual gobernante do Kremlin quere ampliar o dominio da Rusia actual baixo o pretexto de que lle debe pertencer o que era da URSS, e isto faino pola forza militar.

En 2014, cando Ucraína ía deixar de ser dependente de Rusia ao asociarse á UE, Putin procedeu á anexión aberta desde as bases que tiña en Crimea. En lugar de facer todo o posible para disuadir ao arrogante agresor, as “democracias” empezaron a buscar formas de negociar con el para evitar unha escalada. A consecuencia foi que, baixo o nome de “operación especial”, produciuse unha nova progresión en forma de invasión a gran escala, como Europa non vira desde a Segunda Guerra Mundial.

A guerra é de verdade e ten un alcance mundial. A posibilidade de aliviar algúns dos impactos mundiais, por exemplo, cos acordos sobre a exportación do gran ou o transporte de amoníaco a través do territorio onde teñen lugar os combates, non van deter a guerra. Porque do que se trata, chegar a un acordo para restablecer a paz e deter a escalada non resulta posible. Os mantras de que non se trata dunha guerra total non alivian a situación daqueles cuxos asentamentos foron completamente destruídos, nin dos que poden ser vítimas dos ataques en calquera lugar de Ucraína. A guerra é real, e os intentos de restarlle importancia só aumentan a impunidade do agresor e fomentan o seu avance. Pódense observar claramente todos os signos de crises, tanto no mundo como no país agresor. Pero mentres o mundo busca solucións non militares, o agresor xa optou pola guerra.

Os preparativos para ela levan moitos anos en marcha e, do mesmo xeito que na Alemaña de Hitler, na Rusia actual a maioría da poboación está convencida de que ten que erguerse, de que a súa patria está rodeada de inimigos, de que o nazismo resucitou (?!) en Ucraína e de que é necesario destruír ao inimigo que non se someteu. Aínda que a guerra tamén conleva perdas tanxibles para o agresor, este xa pasou á escalada porque necesita que se acepte a nova realidade que creou, ou sexa, que se lle condone a anexión do leste e o sur de Ucraína. Noutras palabras, Putin quere que o mundo recoñeza o seu dereito para resolver as cuestións por vía militar no que considera lexitimamente o seu territorio. O seu desprezo polas normas internacionais de comportamento quedou confirmado e demostrado coa súa visita á anexionada Mariúpol, que fose obxecto dun bombardeo especialmente brutal o ano pasado, xusto despois de que o Tribunal Penal Internacional emitise unha orde de detención na súa contra. Nunha situación na que o agresor terrorista está a deixar claro que seguirá intensificando a guerra a menos que se recoñeza o seu dereito á anexión, a paz só poderá restablecerse derrotándoo no campo de batalla.

Unha solución non militar sería posible se o agresor sufrise un verdadeiro illamento internacional. Pero, a pesar de que a demanda da “retirada inmediata e incondicional” dos invasores, o cesamento das hostilidades e unha resolución pacífica e xusta foi apoiada por 141 países na ONU, 32 abstivéronse de votar. Desgraciadamente, a abstención non significa neutralidade; de feito, estes países, que constitúen a maioría do continente asiático e africano, están ao lado de Rusia e, dun modo ou outro, axúdanlle a facer a guerra fornecéndolle materiais estratéxicos e mesmo armas. Todos eles representan, por así dicilo, unha posición “antihexemonista” e refírense ao suposto “interese lexítimo” de Rusia de protexerse contra a expansión da influencia doutros hegemonistas. Esta tese é falsa e insincera, porque os “outros hexemonistas” non están a facer a guerra a Rusia nin directa nin indirectamente, e ela si está a atacar a quen quere librarse do seu “abrazo fraternal”.

O feito de que os “neutrais” realmente apoian á agresiva Rusia demóstrao a recente recepción en Beijing e Tehran do único aliado declarado de Putin, o xefe do réxime gobernante en Bielorrusia, Lukashenko, que se autodenomina coagresor na guerra de Ucraína e fai “todo o posible” por apoiar ao exército ruso, excepto non enviar as súas tropas a Ucraína. Todo isto lembra moito á cooperación que Stalin prestou a Hitler ao comezo da Segunda Guerra Mundial, mentres condenaba aos “belicistas anglo-franceses”.

As dúbidas sobre a neutralidade dos países que se abstiveron na votación disipounas o presidente Xi na súa visita a Moscova. Prometeu que o seu goberno estará ao lado do ruso para defender un sistema “baseado no Dereito Internacional” e na Carta da ONU. Prometeuno a un político cuxo arresto por crimes de guerra acaba de ser emitido polo Tribunal Internacional e cuxa agresión está condenada por case un 80 por cento das Nacións Unidas.

Así pois, temos que afirmar que o mundo non conseguiu evitar unha nova guerra, o ‘gran logro’ dos esforzos pacificadores consiste en mantela dentro dun só país, pero a escalada continúa e a implicación na guerra, dunha maneira ou outra, abarca todos os continentes.

Por tanto, o destino da paz está a decidirse no campo de batalla de Ucraína, e se Ucraína non gaña, as consecuencias para o mundo enteiro serán catastróficas. Quero sinceramente crer aos expertos militares e políticos que predín que, co apoio adecuado, Ucraína poderá liberarse en 2024.