En numerosas ocasións atopei obxectos e vaixelas de sorprendente orixinalidade e estilo en locais especializados, exposicións, aeroportos e mesmo hoteis de alta gama: atopara cerámica de Sargadelos.
Tardei un pouco máis en descubrir que a súa orixe é Cervo (Lugo), un pequeno pobo con moita historia que se entrelaza coa invasión francesa de 1808, co exilio galego en Sudamérica e principalmente coa Arxentina e que chega ata os nosos días. Mais quedei desconcertada por un tramo de bancos de ferro forxado sobre os que destacan os querubíns na Alameda de Santiago de Compostela. Tamén vinos fronte ao mar en Vilagarcía de Arousa e sabía que tamén podería atopalos na veciña Noia: a súa orixe tamén era Sargadelos!
A historia
A finais do século XVIII Antonio Raimundo Ibáñez, elevado ao rango de marqués, establece en Cervo unha fundición de ferro, máis tarde Reais Fábricas de Sargadelos. Ata 1808 dedicáronse á produción de munición para o exército, xa que o conflito entre Francia e España suspendera a actividade das prantas existentes en Cataluña e Navarra. Da fundición do marqués de Sargadelos xurdiron -entre outras obras- os bancos que orixinaron esta historia.
Debido á abundancia de arxilas refractarias, os cursos fluviais, a riqueza forestal, a existencia de man de obra cualificada e a proximidade do porto de San Cibrao, en paralelo iniciáronse as actividades cerámicas en 1806 para a fabricación de louza de estilo inglés. Aínda que o marqués foi asasinado en 1808, as actividades relacionadas coa cerámica continuaron de forma intermitente, pechando finalmente a pranta en 1875.
Por outra banda, o ceramista e polifacético Isaac Díaz Pardo instalou en 1949 unha fábrica denominada Cerámicas do Castro, na parroquia de Osedo, concello de Sada. A súa vaixela tiña unha gran demanda nacional. No auxe da produción, en 1955, Díaz Pardo realiza unha viaxe a Arxentina onde coñece a artistas e intelectuais galegos e españois no exilio como Fernando Arranz, Luis Seoane ou o arquitecto Andrés Albalar. Xuntos puxeron en marcha unha iniciativa para recuperar formas cerámicas do pasado e engadir outras actuais ao que denominaron Laboratorio de Formas (LF). Conseguiron instalar unha fábrica de porcelana na cidade de Magdalena, a uns 100 km. ao leste da cidade de Bos Aires, á que chamaron “La Magdalena”.
Era un proxecto moi moderno, os traballadores coñecían todas as fases do proceso de fabricación e mesmo colaboraban nos deseños. Aquela pranta pechou as súas portas e rematou a súa actividade en Arxentina en 1980, xa que xa se trasladara a Cervo, mantendo o nome de Sargadelos nun novo edificio próximo ao antigo complexo industrial da fundición co interese de conservar as ruínas das antigas siderúrxicas e cerámicas, hoxe considerado no seu conxunto como Ben de Interese Cultural.
A nova era comezou coa fabricación de vaixelas e pezas de decoración, utilizando como cores básicas o azul e o marrón dourado, incorporando o vermello nas pezas moi especiais. Déronse importancia ás formas clásicas e tamén ás tendencias vangardistas procedentes do citado Laboratorio de Formas. De especial interese foron os retratos de personaxes famosos da literatura e da arte, tanto en forma escultórica como nos vasos de cervexa denominados Mambrú. Logo apareceu unha serie de fauna galega e outra de amuletos con lendas, inspirados nas historias das meigas e na forma de defenderse dos seus feitizos. Sargadelos tamén incluíu xoias deseñadas por Carmen Arias De Castro, combinando prata e cerámica: aneis, pulseiras, colgantes, colares, pendentes…
Sargadelos é na actualidade unha recoñecida fábrica de cerámica galega e española e un símbolo da artesanía, a identidade e o patrimonio cultural galegos, que segue innovando, combinando técnicas tradicionais con deseños contemporáneos, mantendo a súa relevancia e calidade ao longo dos séculos.
Ademais, a súa produción é unha das fontes de emprego máis importantes nese medio rural.
Agradezo os pacientes consellos do especialista Xosé Luis Blanco, que me permitiu comprender o proceso de Sargadelos ao longo tanto do tempo histórico como das diferentes influencias artísticas.
Nota do autora: “Non recibín ningún tipo de compensación (financeira ou doutro tipo) por escribir este artigo, non teño ningunha conexión material coas marcas, produtos ou servizos que mencionei e a miña opinión é independente”.
