Taiwan inicia un novo tempo político que en China continental obsérvase con preocupación. A contundente vitoria do soberanismo, representado polo Minjindang ou Partido Democrático Progresista (PDP), nas eleccións lexislativas e presidenciais do pasado 16 de xaneiro se complementa cunha severa bancarrota do principal aliado do Partido Comunista (PCCh) na illa, paradoxalamente, o nacionalista Kuomintang (KMT), o seu vello inimigo.
Taiwan inicia un novo tempo político que en China continental obsérvase con preocupación. A contundente vitoria do soberanismo, representado polo Minjindang ou Partido Democrático Progresista (PDP), nas eleccións lexislativas e presidenciais do pasado 16 de xaneiro se complementa cunha severa bancarrota do principal aliado do Partido Comunista (PCCh) na illa, paradoxalamente, o nacionalista Kuomintang (KMT), o seu vello inimigo.
Ao longo dos últimos oito anos de goberno do KMT, ambas formacións propiciaron unha singular aproximación entre os dous lados do Estreito que resultou na firma de numerosos acordos non só de carácter económico, senón tamén social e cultural. Ese proceso culminou en novembro do pasado ano co cume político entre Xi Jinping e Ma Ying-jeou en Singapur. Lonxe de reflectir a bonanza desas relacións, o encontro deixaba no beirado a posibilidade futura da súa celebración á vista da perda de significación política do KMT en Taiwan.
Sabido é que para Beijing, a reunificación é un asunto maior. Non hai soño chinés sen Taiwan. Recuperar a vella Formosa significa pechar o círculo da decadencia histórica que fixo posible a desfeita territorial que o Imperio do Centro iniciou coas guerras do Opio. Taiwan é, xa que logo, un dos “intereses centrais” que o PCCh non inclúe como negociables. Pero os taiwaneses, sumando o período de ocupación xaponesa (1895-1945) e o subseguinte á guerra civil (1949-) levan, practicamente, máis dun século de existencia separada. Moitos se desprenderon daquel imaxinario dunha China nacionalista interesada en reconquistar o continente e pensan en clave exclusivamente local receando dunha unificación que poida significar un cambio no seu status. Taiwan é unha potencia económica, comercial e tecnolóxica, tamén militar, nada desdeñable, cun sistema político ben diferenciado do continente. China aprobou en 2005 unha Lei Antisecesión que contempla o recurso á forza para impedir a independencia.
Deng Xiaoping, o artífice da política de reforma e apertura no continente, ideou no seu día a fórmula “un país, dous sistemas” para suxerir unha solución que preservase a especificidade taiwanesa dentro da República Popular Chinesa. Podería cambiarse ata a denominación do país ou Taiwan manter o seu propio exército, pero a soberanía sería única e residiría en Beijing. Os nacionalistas do KMT rexeitan aínda hoxe día dita fórmula pero ambos atoparon un sucedáneo admisible, o chamado “Consenso de 1992”, que evoca o principio de “Unha China, dúas interpretacións”. O importante para Beijing é a primeira parte; a segunda cuestión (si trátase da República de China ou a República Popular) resolveraa o tempo.
Veleiquí que os soberanistas, co control da presidencia e do Parlamento por primeira vez na súa historia e cun moi considerable peso no poder municipal, só recoñecen a existencia da reunión celebrada en Singapur en 1992 que derivou en devandito consenso reivindicado polo KMT e o PCCh, pero non que devandito consenso produciuse ou forme parte do statu quo.
Apertar sen afogar
O PCCh leva tempo insistindo ante os soberanistas do Minjindang á propósito do carácter principal do Consenso de 1992 como base política das relacións a través do Estreito. Pero os soberanistas resístense e non se esperan cambios a curto prazo. Sen a admisión do principio, como pouco, o proceso de achegamento sufrirá un freo en seco.
Probablemente, ademais, Beijing non se quedará de brazos cruzados. De feito, segundo sóubose recentemente, ata un 30 por cento reduciuse xa o número de turistas continentais que viaxan a Taiwan. Por outra banda, o fustigamento diplomático é máis que previsible. Taipei mellorou nestes anos a súa presenza internacional en función da nova normalidade asentada no Estreito pero si esta altérase o pouco espazo diplomático co que agora conta (22 aliados) pode diluírse en poucos meses.
En calquera caso, o PCCh, xestor da segunda economía do mundo pero tamén cos seus propios problemas, terá que ser coidadoso pois podería darse o efecto contrario ao esperado si aperta demasiado ou si pon contra a parede ás súas propios aliados na illa, obrigados a elixir entre as políticas continentais ou a dignidade taiwanesa. A experiencia do Movemento Xirasol na primavera de 2014 constitúe toda unha lección de canto poden dar de si as présas. Malas conselleiras.
As dificultades do PDP para manter un proxecto autónomo para Taiwan son inequívocas pero a día de hoxe conta cunha importante base socio-electoral que se nutre da desconfianza respecto dunha reunificación liderada polo nacionalista KMT. Non é un cheque en branco, pero si unha realidade que ben administrada pode representar un serio desafío para China e toda a rexión.
