Contemporaneamente, China experimentou tres impulsos modernizadores principais. O primeiro foi liderado polo movemento nacionalista Kuomintang (KMT) e acabou por triunfar na illa de Taiwán. O segundo foi protagonizado polo Partido Comunista de China (PCCh) no continente e pilotado por Mao Zedong. O terceiro impulso, tamén no continente, promoveuno Deng Xiaoping e lidérao o actual mandatario chinés, Xi Jinping.
Contemporaneamente, China experimentou tres impulsos modernizadores principais. O primeiro foi liderado polo movemento nacionalista Kuomintang (KMT) e acabou por triunfar na illa de Taiwán. O segundo foi protagonizado polo Partido Comunista de China (PCCh) no continente e pilotado por Mao Zedong. O terceiro impulso, tamén no continente, promoveuno Deng Xiaoping e lidérao o actual mandatario chinés, Xi Jinping.
Os proxectos do KMT e do PCCh, enfrontados na guerra civil, coexistiron paralelamente durante a guerra fría nun marco de escaramuzas e tensións. Deng impuxo a vía pacífica fronte aos coqueteos de Mao coa tentación da conquista. O PCCh non ignorou o éxito económico na illa “rebelde” de Taiwan, un dos catro tigres asiáticos, e incorporou parte desa experiencia á súa axenda no segundo impulso modernizador. No político, con todo, mentres que o KMT evolucionou desde a ditadura abríndose a unha democracia pluralista, o PCCh persiste no seu modelo unipartidista con lixeiros retoques de incerto futuro. Cando Deng formulou a súa proposta de “un país, dous sistemas”, imaxinaba un arranxo entre ambos partidos que resolvese a cuestión pendente da reunificación deixando que o paso do tempo resolvese todo o demais. Trala democratización taiwanesa, isto non era posible. O PCCh reaccionou aprobando unha lei que preceptúa a guerra caso de Taiwan elixir o rumbo independentista.
A perda de significación política do KMT en Taiwan, consumada tras unha humillante derrota en xaneiro deste ano da que tardará en repoñerse, suscita ao PCCh unha disxuntiva difícil. Sectores influentes do Partido Democrático Progresista (PDP), aínda que baixo o liderado unha moderada, Tsai Ing-wen, suxire culminar a modernización no político liquidando os últimos vestixios da República de China. A diferenza do KMT, o PDP non soña con “reconquistar” o continente. Tsai, con maioría folgada, supedita calquera avance na reunificación ao respecto á decisión soberana dos taiwaneses. Na práctica, á vista do que avanzan as enquisas, equivale ao seu rexeitamento. De aí a insistencia continental en premela para que recoñeza o principio da existencia dunha soa China. Este desencontro agrávase coas presas de Xi Jinping por deixar encamiñado o diferendo.
No económico, con matices, ambas as dúas modernizacións poderían confluír e de feito operouse xa un considerable intercambio que tamén o PDP quere moderar propiciando unha estratexia de amortecemento da dependencia a través do achegamento aos países do sueste asiático.
Pero no político, o choque se antolla dificilmente evitable. Por máis que o PCCh adxective o seu pretendido proxecto democratizador, a súa esencia é o reforzamento da hexemonía partidaria. O papel reservado á sociedade, aínda con fórmulas de democracia consultiva ou deliberativa, nunca será equiparable ao pluralismo vixente en Taiwan que o PDP quere profundar. O PCCh non aceptará que a illa decida en solitario o futuro histórico de China.
O proxecto modernizador abandeirado polo KMT logrou configurar unha sociedade desenvolvida e democrática. O promovido polo PCCh, especialmente trala adopción da reforma e apertura, suxire un éxito de natureza diferente. No primeiro caso evolucionou á vez que a folgura da base que relativiza a importancia da reunificación da nación chinesa. No segundo, con todo, este segue sendo un casus belli que abunda nos peores presaxios.
Para o PCCh, a modernización é sinónimo non só de desenvolvemento e benestar senón de superación das humillacións derivadas dun tempo de extrema debilidade do país. Hoxe, de regreso nas posicións de primacía, a reparación territorial ten en Taiwan -como nos arquipélagos en disputa nos mares contiguos- un referente irrenunciable. A impaciencia que se advirte en devanditos litixios, nos que, paradoxalmente, coincide con Taipei nos posicionamentos básicos, invoca unha estratexia envolvente de Taiwan.
Os ideais que inspiran os sistemas políticos a un e outro lado do Estreito afástanlles pero é ata improbable que unha China continental democraticamente homologable renunciase de bo grado á reunificación aínda que a confluencia de ambas modernizacións podería facilitar vías pacíficas. Doutro xeito, o posible choque entre ambas seguirá pesando como unha lousa sobre a estabilidade da rexión.
