Este artigo conta coa colaboración de Isaías Barreñada, co-autor con José Tarbush do libro "Palestina. Dos acordos de Oslo ao apartheid" Madrid Os Libros da Catarata, 2023.
O Ministro de Exteriores Shimon Peres, o presidente Bill Clinton, o primeiro ministro Yitzhak Rabin e o presidente Yassser Arafat nun dos actos posteriores a cerimonia de sinatura do Acordo de Paz de Oriente Medio. Esta imaxe foi fotografada por Robert McNeely.

Dos Acordos de Oslo ao apartheid

Cando o 13 de setembro de 1993 asinouse a Declaración de Principios entre Israel e a Organización para a Liberación de Palestina en Washington, máis coñecida pola denominación dos Acordos de Oslo, reinaba un xeneralizado clima de optimismo nas relacións internacionais. As grandes potencias occidentais (en particular, Estados Unidos) interpretaron en clave triunfalista os transcendentais cambios rexistrados entón na escena mundial: conversacións e acordos de desarmamento entre Washington e Moscova, caída do muro de Berlín e desaparición da Unión Soviética. En definitiva, o fin da Guerra Fría concluía con catro décadas e media de tensión bipolar e a expansión do sistema capitalista co reforzo da súa vertente neoliberal.
Apartados xeográficos Oriente Medio
Palabras chave Palestina Paz Guerra
Idiomas Galego

Desde esta óptica interpretouse que o fin da competición bipolar contribuiría moi decisivamente á resolución dos conflitos rexionais persistentes na política mundial. Este razoamento partía dunha premisa débil, cando non falsa, ao considerar a Guerra Fría como o principal factor causante da devandita conflitividade, ao mesmo tempo que pareceu ignorar que, en boa parte, estas controversias respondían a causas endóxenas ou propias que, sen dúbida, se complejizaron debido á estrutura de poder bipolar do sistema internacional. Un exemplo evidente foi o proceso de descolonización, inexorablemente bipolarizado a pesar de que as orixes da colonización eran moi anteriores á confrontación bipolar e non gardaban unha relación directa ou de causa-efecto con esta.

Aínda que o fin da Guerra Fría contribuíu a canalizar a resolución dalgúns conflitos, non é menos certo que moitos persistiron debido ás súas propias causas e dinámicas, que transcenderon as da controversia política e ideolóxica entre os dous grandes bloques mundiais de poder. O que sostiña Israel cos palestinos ilustraba esta tendencia. A expectativa de que o fin da controversia bipolar axudaría significativamente á resolución de conflitos enquistados na sociedade internacional pasou por alto a natureza colonial deste conflito, de colonialismo de asentamento tardío, que non logrou como noutros casos eliminar ao conxunto da poboación autóctona nin reducila á insignificancia. A pesar da limpeza étnica de Palestina (1947-1948) e a posterior ocupación do resto do seu territorio (1967), a presenza palestina na súa terra mantívose como unha forma de resistencia ata o día de hoxe, reafirmando a súa identidade política e nacional en sucesivos ciclos de protesta fronte á ocupación colonial israelí.

Tres décadas despois da firma dos Acordos de Oslo, o balance non pode ser máis negativo. En contra das expectativas suscitadas entón, de ver o fin da ocupación israelí dos territorios palestinos ocupados en 1967 e, no seu lugar, o establecemento dun mini Estado palestino estendido pola Franxa de Gaza, Cisxordania e Xerusalén Este como capital, Israel incrementou a súa ocupación, expandiu os seus asentamentos coloniais, bloqueou a Franxa de Gaza desde 2007, incrementou a xudaización de Xerusalén Este, fragmentou Cisxordania e recluíu ao conxunto da poboación palestina a un reduto territorial de guetos e pequenos bantustanes. Este comportamento dos sucesivos gobernos tivo ademais un efecto directo no propio sistema político israelí, propiciando unha escoramiento cara a posicións ultranacionalistas e étnicamente excluíntes, alimentando a formacións de ultradereita, racistas e mesiánicas, que hoxe chegaron ao goberno.

En suma, lonxe de poñer fin á ocupación militar (a máis prolongada da historia contemporánea) e facilitar así a resolución do conflito sobre a opción dos dous Estados (a que maior consenso e apoio suscita na sociedade internacional), Israel aproveitou a conxuntura internacional que acompañou Oslo para saír do seu illamento diplomático, neutralizar as críticas á súa política colonial e prolongar a ocupación indefinidamente. O resultado foi o establecemento dun réxime de segregación e discriminación, cualificado de apartheid por diferentes organizacións de dereitos humanos (incluídas algunhas israelís). Esta opción foi deliberada e planificadamente adoptada pola elite do poder israelí fronte a outras dúas opcións: a fin da súa ocupación militar, que dese lugar ao establecemento dun mini Estado palestino; ou ben, pola contra, outorgar dereitos de ciudanía á poboación palestina ocupada, que daría lugar a un Estado democrático e de toda a súa cidadanía.

Este artigo conta coa colaboración de Isaías Barreñada, co-autor con José Tarbush do libro “Palestina. Dos acordos de Oslo ao apartheid” Madrid Os Libros da Catarata, 2023.

image 31

Isaías Barreñada, Doutor en Relacións Internacionais pola Universidade Complutense de Madrid. Coordinador do Grao en Relacións Internacionais.