Tensión entre Rusia e Ucraína co G-20 na recámara

En vésperas do cumio do G-20 en Bos Aires, co transfondo do Brexit en fase definitiva, a visita a España do presidente chinés Xi Jinping, a idea do “Euroexército” exposto polo eixo franco-alemán na Unión Europea e a visita de Pedro Sánchez a Cuba, a renovación da crise entre Ucraína e Rusia na península de Crimea e no Mar de Azov revela un clima de tensión in crescendo no que as principais pezas da xeopolítica global xogan as súas cartas con calculada mesura.

Liñas de investigación Relacións Internacionais
Apartados xeográficos Outros
Palabras chave G-20 Rusia Ucraína
Idiomas Galego

En vésperas do cumio do G-20 en Bos Aires, co transfondo do Brexit en fase definitiva, a visita a España do presidente chinés Xi Jinping, a idea do “Euroexército” exposto polo eixo franco-alemán na Unión Europea e a visita de Pedro Sánchez a Cuba, a renovación da crise entre Ucraína e Rusia na península de Crimea e no Mar de Azov revela un clima de tensión in crescendo no que as principais pezas da xeopolítica global xogan as súas cartas con calculada mesura.

Un incidente naval ocorrido o pasado 25 de novembro no estreito de Kerch, entre o Mar de Azov e o Mar Negro, moi próximo á península de Crimea, está a renovar a tensión entre Rusia e Ucraína precisamente nun contexto de cambios xeopolíticos nas relacións entre Moscova e Occidente.

O incidente ocorreu cando a Armada rusa interceptou tres barcos ucraínos que se achegaban ao estreito de Kerch. Ata o momento, estes barcos ucraínos permanecen baixo arresto preventivo por parte da Armada rusa. Moscova acusou a Kiev de violar as súas augas territoriais, toda vez o incidente está a provocar enorme preocupación no taboleiro xeopolítico entre Europa e Rusia, precisamente en vésperas de cumios e visitas de alto nivel diplomático.

Con este contexto, disparáronse as acusacións mutuas entre Kiev e Moscova, o cal anuncia igualmente unha maior tensión a nivel mediático e propagandístico. Tras advertencias realizadas pola Armada rusa que presuntamente foron ignoradas polos barcos ucraínos, Kiev asegurou estar a cumprir coas normas internacionais de navegación ao realizar unha travesía desde o seu porto en Odessa ata o de Mariúpol, no Mar de Azov.

Co calor do incidente naval, Kiev acusou a Moscova de presuntamente abrir fogo contra as embarcacións ucraínas, causando aparentemente seis feridos. Toda vez o Kremlin nega os feitos, na capital ucraína producíronse inmediatamente protestas antirrusas fronte á embaixada da Federación rusa, aspecto que eleva aínda máis a tensión ante a eventualidade de ruptura diplomática practicamente de feito entre Kiev e Moscova.

Ucraína contra Rusia

O incidente naval no estreito de Kerch e no Mar de Azov anúnciase como un foco candente e estratéxico na tensión cada vez máis in crescendo entre Ucraína e Rusia.

En maio pasado, Rusia completou o seu proxecto de infraestruturas, iniciado en 2014, de unir o estreito de Kerch con territorio continental ruso a través dunha estratéxica ponte que selaría definitivamente a unión territorial da península de Crimea con Rusia.

Para Kiev, que obviamente non recoñece a anexión rusa de Crimea (2014), esta ponte de Kerch é observada como unha provocación por parte do Kremlin. Por iso, a crise do Mar de Azov persuadiu ao presidente ucraíno Petr Poroshenko a convocar ao Estado Maior do Exército, sopesar a posibilidade de establecer a lei marcial e ordenar á súa representante ante a ONU a que denuncie a presunta “agresión rusa” ante o Consello de Seguridade.

A lei marcial foi finalmente aprobada pola Rada (Parlamento) en Kiev, un día despois dos acontecementos no mar de Azov. A súa duración é por un mes, ata o próximo 30 de decembro de 2018. Esta lei marcial establece igualmente a limitación temporal de varios dereitos e liberdades cívicas. Pero a mesma establécese igualmente nun contexto electoral de cara ás eleccións presidenciais ucraínas previstas para finais de marzo de 2019.

Poroshenko busca a reelección e semella agora querer xogar coa carta nacionalista antirrusa como antídoto que lle permita remontar nas enquisas, toda vez o seu rival, a incombustible Yulia Timoshenko, lidera tibiamente a intención de voto por encima do actual mandatario ucraíno.

 

Por iso, Poroshenko parece barallar as súas cartas electorais ante o contexto de tensión entre Kiev e Moscova. Aínda que o goberno ruso xa rebaixou o nivel de alerta, de xeito evidente, o incidente parece denotar unha provocación trazada moi oportunamente, na que Kiev podería contar coa probable anuencia da OTAN e quizais de Washington.

Un día despois do incidente, o luns 26, os embaixadores da OTAN reuníronse en Bruxelas co seu homólogo ucraíno para analizar a crise do Mar de Azov. Toda vez a OTAN expresou o seu “total apoio” á integridade territorial e a soberanía ucraína, a chanceler alemá Ángela Merkel comunicouse vía telefónica con Poroshenko para expresarlle a súa intención de atopar unha solución, aparentemente facendo causa común con Kiev ante o que considerou como unha “agresión rusa”.

Do G-20 a Cuba

Pero máis que no Mar de Azov, o foco parece estar enfocado noutros escenarios, onde a atención global estará máis atenta. O próximo 29 de novembro inaugurarase o cumio do G-20, as principais potencias políticas e económicas mundiais, a celebrarse en Bos Aires.

A capital arxentina, sacudida polo vergoñento ataque hooligan que obrigou o pasado 25 de novembro (o mesmo día que a crise do mar de Azov) a suspender a final da Copa Libertadores de América entre os clubs River Plate e Boca Juniors, preparábase para reunir aos principais líderes mundiais. En Bos Aires agardan aos presidentes de EUA, Donald Trump, o seu homólogo ruso Vladimir Putin, o chinés Xi Jinping (quen antes estará nunha visita oficial a España), o francés Emmanuel Macron, a súa homóloga alemá Ángela Merkel, a primeira ministra británica Theresa May (que acaba de certificar a validez do Brexit coa UE) e o seu homólogo xaponés Shinzo Abe.

Para o anfitrión presidente arxentino Mauricio Macri, o cumio do G-20 supoñía unha oportunidade única de fortalecer a súa imaxe e o seu mandato, actualmente embazado pola crise económica, as cada vez maiores protestas sociais (que ameazan con aumentar durante o G-20) e agora o vergoñoso incidente da final da Libertadores.

Do mesmo xeito, Macri podía aproveitar o cumio para tentar premer ás grandes potencias mundiais sobre a necesidade de buscar unha solución a unha crise venezolana cada vez máis hemisférica, tomando en conta a vaga de inmigrantes venezolanos que foxen cara aos seus veciños latinoamericanos, entre eles a propia Arxentina.

Nese contexto, a crise do Mar de Azov podería anunciar un G-20 moi diferente ao que se esperaba con antelación. En Bos Aires, Putin e Trump teñen previsto realizar un encontro de alto nivel estratéxico no que, evidentemente, o tema de Ucraína e da OTAN estarían no tapete. Pero ante a súbita crise naval no Mar de Azov, e aínda que aínda non hai confirmación oficial, non se descarta que Putin finalmente desista de asistir ao cumio bonaerense, tomando en conta o risco xeopolítico que entraña esta crise.

Con todo, a crise do Mar de Azov non escapa doutros contextos colaterais que veñen suscitándose recentemente na area internacional. A recente visita a Cuba do presidente de goberno español Pedro Sánchez reabre unha xanela xeopolítica da que non escapa a relación entre Europa e Rusia, con España de transfondo.

Neste sentido, a recente decisión do goberno de Sánchez de permitir que buques de guerra rusos volvan fondear en portos españois supón unha inesperada decisión que provocou inmediata preocupación e mesmo indignación en Washington. De feito, esta decisión do goberno de Sánchez con respecto aos buques rusos ocorreu en momentos en que o senador estadounidense Tim Kaine estaba de visita en España.

Sánchez visitou Cuba a semana pasada baixo un contexto igualmente determinado polo Brexit, ao cal el mesmo afirmou que votaría en contra porque consideraba que os intereses españois con respecto a Xibraltar non estaban a ser atendidos por parte de Londres.

Con todo, ao regresar de Cuba, e previo á visita do presidente chinés Xi Jinping, Sánchez subitamente aceptou os termos do Brexit, minimizando o contexto sobre Xibraltar, un cambio de decisión moi probablemente determinado pola presión diplomática do eixo franco-alemán na UE, desexoso de terminar canto antes coa polémica do Brexit e de asegurar todos os flancos posibles ante a eventual reorientación de Sánchez cara Rusia e a visita de Xi Jinping a Madrid.

Ao reunirse na Habana co presidente cubano Miguel Díaz-Canel, na que non faltaron as críticas desde sectores opositores en España por desestimar as súas peticións de reunirse coa disidencia cubana, Sánchez realizou un cálculo diplomático orientado a desafiar as presións de Washington e de concretar intereses ao eixo ruso-chinés que está a emerxer no sistema internacional.

Ó mesmo tempo, o goberno de Sánchez segue apostando pola “fórmula Zapatero” como ferramenta estratéxica que permita atopar unha solución política de consenso para a crise venezolana. Unha fórmula que conta co consentimento de Moscova e de Pequín, pero que irrita a Washington e Bruxelas. Unha movida diplomática, a de Sánchez, que demostra que a crise do Mar de Azov non é tan afastada dentro do pulso xeopolítico que se vive tanto no espazo euroasiático como colateralmente no hemisferio occidental, e da cal Cuba e Venezuela tampouco escapan.