Eleccións presidenciais na Arxentina: Vitoria esperada de Cristina K
(20/2011)
Eleccións presidenciais na Arxentina: Vitoria esperada de Cristina K
a) Introdución
O próximo domingo 23 de outubro celebraranse comicios presidenciais en Arxentina. As enquisas practicamente amosan un consenso sobre a eventual reelección da actual presidenta Cristina Fernández de Kirchner, quen gobernaría así nun segundo período presidencial, 2011-2015. A única incógnita electoral céntrase en coñecer se a anunciada vitoria de Cristina K se realizará con maioría absoluta, evitando a celebración dunha segunda volta electoral prevista para o próximo 20 de novembro.
Segundo a lei electoral arxentina, a candidatura vencedora obtería a presidencia na primeira volta en caso de alcanzar un mínimo do 45% dos votos ou ben un 40% pero cunha vantaxe de dez puntos porcentuais con respecto ao seu rival máis inmediato. As enquisas favorecen comodamente á presidenta Cristina K, con aproximadamente 50-53% da intención de voto, seguida do candidato socialista e actual gobernador da provincia de Santa Fe, Hermes Binner, cun 40% de intención de voto.
Se ben un segundo período presidencial de Cristina K consolidaría a hexemonía do “kirchnerismo” na política arxentina, o mapa político nacional seguiría igualmente atomizado, con elevadas expectativas en torno ao próximo período gobernamental e os comicios presidenciais de 2015. Moitos especulan co posible ascenso político do candidato de centrodereita Mauricio Macri, actual gobernador da provincia de Bos Aires e que non participará nas eleccións deste próximo domingo coa intención de consolidar a nivel nacional o seu movemento Proposta Republicana (PRO). Acérrimo opositor do “kirchnerismo”, Macri espera erixirse como a alternativa política clave para confrontar politicamente coa presidenta Cristina K no período 2011-2015.
b) As claves da reelección
A presidenta arxentina Cristina Fernández de Kirchner camiña decididamente cara un segundo período presidencial na Casa Rosada. A práctica totalidade das enquisas e consultoras de opinión lle outorgan un promedio do 52-53% da intención de voto nas eleccións presidenciais do próximo domingo 23 de outubro, un factor que certificaría a súa maioría absoluta en primeira volta.
Durante este mes de outubro, as principais enquisadoras arxentinas (OPSM, Poliarquía, Consultora eQuis, Aresco, Giacobbe&Asociados, CEOP e Management&Fit), manteñen o consenso sobre a preferencia electoral de Cristina K, con índices que van dende o 49,1% ata o 53,3%. As claves desta reelección de Cristina K semellan centrarse na súa sólida popularidade, en especial tras a morte do seu esposo e ex presidente Néstor Kirchnerprecisamente hai un ano, xa que cumprirase o cabodano o próximo 27 de outubro, catro días despois da elección presidencial. Como herdeira do “kirchnerismo”, Cristina K logrou manter con habilidade os importantes apoios políticos na ala esquerdista do peronismo e nas clases populares, xunto a outros factores como unha notable xestión económica, que permite á Arxentina manter sólidos niveis de crecemento, e diversos programas sociais que benefician ás clases populares.
Cristina K concorre ás eleccións baixo a fórmula electoral Fronte para a Vitoria (FpV), que a levou á presidencia nos anteriores comicios de 2007. Nesta ocasión, o seu compañeiro de fórmula electoral é o ministro de Economía, Amado Boudou, con quen espera concretar un tándem político sólido para o próximo período gobernamental 2011-2015, evitando así as fendas presentadas con anteriores ex vicepresidentes na Casa Rosada.
Dun total de 14 candidaturas presidenciais, o principal rival electoral de Cristina K é o gobernador da provincia de Santa Fe, Hermes Binner, quen lidera o Fronte Amplo Progresista (FAP), unha coalición de centroesquerda na que se inclúen o Partido Socialista e outras agrupacións de corte socialdemócrata e progresista. A única incógnita electoral cífrase en considerar se Binner logrará evitar unha aparentemente incontestable vitoria de Cristina K por maioría absoluta, forzando a unha segunda rolda electoral a finais de novembro na que espera materializar outros apoios políticos e electorais.
Segundo as enquisas, o resto dos candidatos presidenciais aparentemente posúen escasas posibilidades de confrontar con forza a Cristina K e Binner. Son os casos da Unión para o Desenvolvemento Social (UDS), liderada polo deputado da dereitista Unión Cívica Radical (UCR), Ricardo Alfonsín, fillo do falecido ex presidente Raúl Alfonsín. Outra é a centroesquerda Coalición Cívica (CC) liderada por Elisa Carrió, unha relevante figura no panorama político arxentino.
Finalmente están a Unión Popular (UP) do ex presidente peronista Eduardo Duhalde, o Compromiso Federal (CF) do tamén ex presidente e peronista Alberto Rodríguez Saá, e o candidato da Fronte de Esquerda e dos Traballadores (FIT), Jorge Altamira. Todas estas candidaturas presidenciais se lexitimaron a través dun proceso de eleccións primarias realizado por vez primeira na historia electoral arxentina o pasado 14 de agosto.
c) Nova etapa para o “kirchnerismo”
A eventual vitoria electoral de Cristina K certificará a hexemonía política e electoral do “kirchnerismo” (no poder desde 2003) como a principal variante esquerdista dentro da ampla plataforma de partidos e movementos peronistas. Cos seus diversos matices ideolóxicos e políticos, o peronismo ven gobernando na Arxentina desde 1989, salvo o breve período gobernado pola centrodereita UCR entre 1999 e 2001, co ex presidenteFernando de la Rúa, e que levou á crise económica e social do tristemente célebre “corralito”.
A pesar de erixirse como a sucesora do proxecto político iniciado en 2003 polo seu falecido marido e ex presidente Néstor Kirchner, Cristina K logrou nos últimos tempos impoñer o seu selo político persoal, afirmando un liderado que lle permite alcanzar importantes cotas de popularidade e unha maior empatía social. Un factor que explica a actual consolidación de Cristina K dentro do “kirchnerismo” relaciónase coa súa capacidade para superar a derrota da FpV nas eleccións das provincias de Bos Aires e Santa Fe en xullo pasado, e que concretaron a aparición dunha nova figura para a oposición política arxentina, neste caso nas mans do centrodereitista Mauricio Macricomo gobernador da Provincia de Bos Aires.
Tras este revés electoral, Cristina K logrou manter a súa hexemonía obtendo unha contundente vitoria como candidata da FpV nas eleccións primarias de agosto pasado. Fortalecida politicamente, a atomización e división dunha oposición política que acude electoralmente fragmentada constitúe igualmente un factor político que beneficia aínda máis a candidatura de Cristina K.
Un novo mandato presidencial do “kirchnerismo” baixo Cristina K no período 2011-2015 moi probablemente derivará nunha maior intervención estatal na economía arxentina, un escenario que pode provocar friccións cos investidores e organismos financeiros internacionais. Non obstante, e en momentos de crise económica internacional onde se cuestiona a viabilidade dun modelo de capitalismo especulativo e financeiro que tanto afectou no pasado recente á Arxentina, a intervención estatal na economía serviu tanto a Néstor como a Cristina K para manter un notable crecemento económico nacional, así como para ampliar unha serie de programas sociais cara as clases populares que fortalecen a súa popularidade.
Resta por observar cal será a relación de Cristina K cos actores hemisféricos, en especial con EE.UU, neste segundo período presidencial. Descóntase que solidificará a relación de Bos Aires cos procesos de integración rexional, en especial cara a Unión de Nacións Sudamericanas, UNASUR (da que o seu esposo Néstor foi secretario xeral ata a súa morte en 2010) e a Alianza Bolivariana para os Pobos da Nosa América (ALBA), en especial pola súa excelente relación co seu impulsor, o presidente venezolano Hugo Chávez. Igualmente estratéxica será a relación con Brasil, tendo en conta os importantes lazos económicos de integración entre Bos Aires e Brasilia, que poden ampliarse ante a empatía de xénero presentada pola presenza de dúas mulleres de esquerda na presidencia de ambos países, no caso brasileiro coa mandataria Dilma Roussef.
d) 2015: esperando a Macri?
Descontada a vitoria presidencial de Cristina K, na oposición todas as cartas políticas e electorais semellan cifrarse no hipotético ascenso de Mauricio Macri e a súa plataforma política, a Proposta Republicana (PRO), como alternativa política da oposición contra Cristina K e o “kirchnerismo”.
Tras ser reelixido como gobernador da Provincia de Bos Aires en xullo pasado, derrotando ao candidato “kirchnerista” Daniel Filmus, Macri anunciou a súa intención de non presentarse aos comicios presidenciais do próximo 23 de outubro coa finalidade de consolidar ao PRO como un movemento político a nivel nacional. Por tanto, Macri ven realizando unha ampla mobilización a nivel nacional e, incluso, exterior, coa vista obviamente colocada nos comicios presidenciais de 2015, onde todas as variables anuncian que se presentará como candidato presidencial.
Publicamente coñecido por ter presidido o popular equipo de fútbol Club Atlético Boca Juniors e desde 2007 como gobernador da Provincia de Bos Aires, Macri tenta agora unificar ao seu favor unha oposición atomizada e dividida, incluso xogando as súas cartas políticas dentro do propio escenario peronista disidente co “kirchnerismo”. Macri impulsa actualmente unha especie de pre-campaña electoral nas rexións e provincias arxentinas, a fin de atraer o apoio de diversos gobernadores peronistas disidentes, moitos deles opostos á preponderancia política outorgada polo ex presidente Néstor e a actual mandataria Cristina K á corrente xuvenil “La Cámpora”, fundada en 2003 e tradicional escola e bastión militante de apoio para o “kirchnerismo” dentro da mocidade peronista. Estes disidentes acusan ao “kirchnerismo” de presuntamente orquestrar unha rede de favoritismo político e corrupción.
Considerar o “factor Macri” como alternativa opositora ao “kirchnerismo” para os comicios presidenciais de 2015 constitúe na actualidade unha incógnita dentro do incerto mapa político arxentino, aínda que a súa figura aparece como unha variable non menos insignificante. Todo dependerá da xestión gobernamental de Cristina K no seu segundo período presidencial e da capacidade de Macri para aglutinar unha oposición atomizada e electoralmente derrotada.
Paralelamente, o “kirchnerismo” deberá ponderar nos próximos tempos cal será a súa candidatura presidencial para o 2015, un aspecto que pode concentrar a atención e enerxía política da presidenta Cristina K a medio e longo prazo. Constitucionalmente, Cristina K non pode presentarse para outro período presidencial alén do 2015, mentres diversos senadores e deputados “kirchneristas” xa aseguraron que non está prevista a posibilidade de instar unha reforma constitucional durante o próximo período lexislativo, que eventualmente lle permita á actual presidenta arxentina presentarse a outras eleccións.
IGADI, 19 de outubro de 2011.